Чӑваш чӗлхин икчӗлхеллӗ ҫӳпҫи

Америкӑри пек, — паллах, Америка тесе, кунта эпӗ ҫурҫӗрти ирӗклӗ штатсене ҫеҫ асӑнатӑп; кӑнтӑртисем тӗрлӗрен Мексикӑран та япӑхрах, Бразили пекех путсӗр (Бьюмонт пӗтӗм чун-чӗрипе аболиционист пулнӑ), — ку пирӗнле пулать; анчах, апла пулсан, мӗншӗн кичем-ха сире?

Куҫарса пулӑш

XI // .

Ҫапла, ҫурҫӗр-хӗвелтухӑҫ енчи пысӑк юханшывран пуҫласа кӑнтӑралла ҫав ҫурутравӑн ҫурри пӗтӗмпех ем-ешӗл курӑкпа, чечекпе витӗннӗ, ҫурҫӗрти пекех, ҫав ҫӗр талккӑшӗ ҫине пӗтӗмпех пысӑк ҫуртсем лартса тултарнӑ; вӗсем, пӗр-пӗринчен виҫ-тӑват ҫухрӑмра лараканскерсем, ҫав тери пысӑк шахмат хӑми ҫине лартса тухнӑ шахматсем пек туйӑнаҫҫӗ».

Куҫарса пулӑш

9 // .

Ун чухне, Ҫурҫӗрти сивӗ ҫӗрелле тухса каякан кулаксене ӑсатса янӑ кун, вӑл уҫҫӑнах, пӗр вӑтанмасӑрах, яра кун тӑршшипех Тимофее кӗтсе, Борщевсен килӗ таврашӗнче уткаласа ҫӳрерӗ.

Тогда, на проводах кулаков, уезжавших в студеные полярные края, она открыто, не стыдясь, битый день слонялась возле борщевского двора, поджидая Тимофея.

15-мӗш сыпӑк // .

Ҫурҫӗрти пӑрлӑ океан вара ҫулла та пӑрпа витӗнсе выртать.

А Северный Ледовитый океан и летом покрыт льдами.

Вунулттӑмӗш пай // .

— Татаринов капитан Ҫурҫӗрти тинӗс ҫуде Российӑшӑн мӗнле пысӑк усӑ кӳнине хӑй пӗтӗмпех ӑнкарса илнӗ, — терӗм эпӗ, — ҫав ҫула нимӗҫсем пӳлсе хурасшӑн хӗрӗннинчен нимӗн тӗлӗнмелли те ҫук.

— Капитан Татаринов понимал всё значение Северного морского пути для России, — сказал я, — и нет ничего случайного в том, что немцы пытались перерезать этот путь.

Ҫиччемӗш сыпӑк // .

Мӗн каласси те ҫак кӑна пултӑр — хӑй сӑнаса пынинчен вӑл пӗр шухӑша килме ӗлкӗрнӗ иккен, вӑл ҫырса хӑварнӑ формулӑсем тӑрӑх Ҫурҫӗрти Пӑрлӑ океанӑн хуть те хӑш пайӗнче шывпа пӑр мӗнле ҫулпа пынине, вӑл мӗнле хӑвӑрт пынине шутласа илме май пур.

Скажу только, что он успел сделать выводы из своих наблюдений и что формулы, предложенные им, позволяют вычислить скорость и направление движения льдов в любом районе Северного Ледовитого океана.

Пиллӗкмӗш сыпӑк // .

Пурнӑҫ ӗлӗкхи пекех ҫине кӗрсе ҫурҫӗрти аслӑ стройкӑра пуҫ пулса тӑнине палӑртрӗ.

Отразившая нападение и победившая жизнь с прежним суровым упрямством утверждала себя в великой северной стройке.

Ҫиччӗмӗш сыпӑк // .

Пур ҫӗрте те эпир ӗҫнӗ, ҫинӗ, эпӗ пур ҫӗрте те Иван Иваныч ҫинчен кала-кала кӑтартрӑм, каланӑ май юлашкинчен мана хама та Иван Иваныч ӗҫлемен пулсан Ҫурҫӗрти тинӗс ҫулӗсене сыхлас ӗҫ пит ӑнӑҫман та пулӗччӗ пек туйӑнчӗ.

Везде мы что-то ели и пили, и везде я рассказывал об Иване Иваныче, так что в конце концов мне самому стало казаться, что без участия Ивана Иваныча защита наших северных морских путей могла бы, пожалуй, потерпеть неудачу.

Ҫиччӗмӗш сыпӑк // .

Ҫурҫӗрти вӑрҫӑ хӑех ӗнтӗ ытти вырӑнти сывлӑшри вӑрҫӑран темиҫе хут кӑткӑсрах.

Сама обстановка боя на Севере тоже была куда сложнее, чем на других воздушных театрах войны.

Виҫҫӗмӗш сыпӑк // .

Ҫурҫӗрте сывлӑшри вӑрҫӑ мӗнле пыни ҫинчен ытла нумай каласшӑн мар эпӗ, каласа пани, чӑн, итлекене пит йӑпантарнӑ пулӗччӗ те, мӗншӗн тесен вырӑс летчикӗн чаплӑ пултарулӑхӗ ниҫта та Ҫурҫӗрти пек уҫҫӑн палӑрса тӑрас ҫук, Ҫурҫӗрте вӗт асаппа хӑрушлӑх ҫумне ҫур ҫул хушши пыракан полярла тӗттӗм ҫӗрле час-часах начар ҫанталӑк пулни те хутшӑнать.

Я не стану особенно много рассказывать о воздушной войне на Севере, хотя это очень интересно, потому что нигде не проявились с таким блеском качества русского лётчика, как на Севере, где ко всем трудностям и опасностям полёта и боя часто присоединяется плохая погода и где в течение полугода стоит полярная ночь.

Виҫҫӗмӗш сыпӑк // .

Чӑнах та, Ҫурҫӗрти тинӗс ҫулӗ тӑрӑх гидрологический енӗпе ӗҫленӗ чух Архангельски базӑна чарӑнмасӑр иртсе канма ҫук ӗнте.

Правда, для любых гидрологических работ по Северному морскому пути основной базой оставался Архангельск.

Иккӗмӗш сыпӑк // .

— Ҫурҫӗрти полюса ҫара пӑр ҫине лекеҫҫӗ ҫынсем, ҫавах аптӑрамаҫҫӗ.

— На Северный полюс, на льдину люди попали и то не кисли.

4 сыпӑк // .

Сӑмаха малалла сыпӑнтарса пырас тесе, эпӗ чӑнах та ненецсем ҫинчен каласа пама тытӑнтӑм, ҫурҫӗрти ҫанталӑк ҫинчен те, докторпа пӗрле Ванокана епле вӗҫни ҫинчен те каларӑм.

Нужно было поддержать разговор, и я действительно стал рассказывать о ненцах, о северной природе и, между прочим, о том, как мы с доктором летали в Ванокан.

Ҫиччӗмӗш сыпӑк // .

Эпӗ ҫаврӑнса пӑхрӑм: Лури ҫаплах-ха кабинӑран пӑхать, вӑл ҫурҫӗрти паллӑ Ф. летчик пек пуласшӑн сухалне ӳстернӗ Луриех пулнӑ пирки нимӗн иккӗленмелли те ҫук.

Я оглянулся: Лури ещё смотрел из кабины, и это был несомненно Лури, с его бородой, которую он отпустил её, подражая известному полярному лётчику Ф.

Вунтӑваттӑмӗш сыпӑк // .

Ку вӑл манӑн ҫурҫӗрти чи малтанхи хут «тӗне кӗни».

Это было моё первое «боевое крещение» на Севере.

Вунвиҫҫӗмӗш сыпӑк // .

Ҫурҫӗрти летчиксене канаш панӑ ҫирӗплетмелли хатӗре сӳтсе пӑрахрӑмӑр.

Крепление, которое я предлагал вниманию полярных пилотов, разобрано.

Вунвиҫҫӗмӗш сыпӑк // .

Ненецсем пурте пӗр харӑсах кӑнтӑр-хӗвелтухӑҫнелле кӑтартма пуҫларӗҫ, тухтӑр Ҫурҫӗрти пӑрлӑ океан хӗррин пысӑк-пысӑк карттине юр ҫине ӳкерсе кӑтартрӗ.

Потом ненцы, все как один, стали показывать на юго-восток, и доктор нарисовал на снегу огромную карту побережья Северного Ледовитого океана.

Вунвиҫҫӗмӗш сыпӑк // .

Вара эпир пӗр ансат япала шухӑшласа кӑлартӑмӑр, ҫурҫӗрти пур летчиксене те ҫавӑн пек тума сӗнетӗп: самолета эпир вӗренпе кӑкара-кӑкара лартрӑмӑр, ун ҫумне тата йӗлтӗрсене, чемодансене, пысӑках мар ещӗксене, варинккене те, пӗр сӑмахпа каласан, юр купалама пулӑшакан мӗн пур ӑпӑр-тапӑра пӗр-пӗринчен ҫыха-ҫыха хутӑмӑр.

Тогда мы сделали одну простую вещь (рекомендую всем полярным пилотам): мы привязали к плоскостям верёвки, а к ним, в свою очередь, лыжи, чемоданчики, небольшой ящик с грузом, даже воронку, — словом, всё, что могло бы помочь быстрому завихрению снега.

Вуниккӗмӗш сыпӑк // .

Ҫурҫӗрти чи кӑмӑла кайнӑ ҫынсенчен пӗри.

Один из самых уважаемых людей на Севере.

Вуннӑмӗш сыпӑк // .

Тен, ҫурҫӗрти пӗр-пӗр ҫынсӑр-мӗнсӗр утрав ҫинче «Св. Мария» ҫыннисем пурӑнаҫҫӗ пулӗ?

Или ещё живут где-нибудь на безлюдном полярном острове люди со «Св. Марии».

Ҫиччӗмӗш сыпӑк // .