Çĕннисем
Анчах хӑмана ҫавӑрма тытӑнсан, пайӑрка вара хӑма варрине лекме пӑрахать, вӑл кӑштах ҫавӑрӑнни еннелле куҫать.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Вара варинккене шыв ярсан, хӑма пӗр вырӑнта тӑнӑ чух (ӳкерчӗкре кӑтартнӑ положени) шыв пайӑрки шӑпах хӑма варрине лекет.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Хӑман пӗр вӗҫне штатив лартӑпӑр та ҫак штатив ҫинчи ункӑна варинкке ҫирӗплетӗпӗр, варинккен вӗҫне вертикальлӗ резина трубка тӑхӑнтарӑпӑр, резина трубка вӗҫне авӑнчӑк кӗленче трубкӑпа пӗрлештерӗпӗр (хӑман тепӗр вӗҫӗнче — штатива шайлаштарса тӑракан груз).
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Центробежнӑй машинӑн йӑви ҫине варӑм хӑман варрине ҫирӗплетнӗ стержене вырнаҫтарса лартӑпӑр.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
7. Ҫӗр ҫийӗ ҫинче куҫакан япаласем Ҫӗр ҫавӑрӑннине пула пӑрӑннине ӑнлантарса пани.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Гирокомпасӑн тӗп пайӗ пулса тӑракан япалана питӗ хӑвӑрт — минутӑра 2000 хута яхӑн ҫавӑраҫҫӗ; уйрӑм хатӗрсене пула унӑн тӗнӗлӗ меридиан еннелле ҫаврӑнса ларать те вара хӑйӗн инерцине пула ҫак положенирех тытӑнса тӑрать.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Питӗ хӑвӑрт ҫавӑрӑнакан япалан свойствипе усӑ курса, гирокомпас текен прибор тунӑ, ку приборпа пространствӑра меридиан чӑннипе хӑш еннелле кайнине пӗлеҫҫӗ.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Япалан инерцийӗ унӑн ҫавӑрӑну тӗнӗлне улӑштармасӑр тытса тӑма тӑрӑшать, ҫавӑнпа та суднӑна питех силленме памасть, ӑна ҫирӗпрех тытӑнтарса тӑратать.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Пароход ытлашши хытах ан силлентӗр тесе, ун ӑшне хӑйӗн тӗнӗлӗ тавра ҫавӑрӑнма пултаракан питӗ йывӑр япала вырнаҫтарса хураҫҫӗ.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫавӑрӑну тӗнӗлӗ улшӑнмасӑр тӑнипе тинӗсре ҫӳрекен суднӑсене тата пӗр рельслӑ чугун ҫул ҫинчи вагонсене ҫирӗп тытӑнса тӑмалла тӑвас ҫӗрте усӑ кураҫҫӗ.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫавӑрӑнакан япалан инерцийӗ ҫинчех ӗнтӗ кӑлтӑрмача ҫавӑрса ярасси те никӗсленсе тӑрать.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫавӑрӑнакан урапан тӗнӗлне подшипник ҫинчен илсен, вӑл, сӗртӗнӳ унӑн хӑвӑртлӑхне чарса лартичченех, ҫавӑрӑну тӗнӗлӗн енне сыхласа пырса, ҫул тӑрӑх кусса кайнӑ пулӗччӗ.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫавӑрӑнакан япалан империйӗ ҫавӑрӑну тӳремҫийӗ тата ҫавӑрӑну тӗнӗлӗ хӑш еннелле пулнине нимӗн улӑштармасӑр тытса тӑрать.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Япалан инерцийӗ ӗнтӗ хӑвӑртлӑх пысӑкӑшне те тата унӑн енне те улӑштармасӑр тытса тӑнинче палӑрать.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫавӑрӑнакан япалан кашни точкиннех хӑвӑртлӑх пур, ҫак хӑвӑртлӑхсем ҫавӑрӑну тӳремҫийӗ тӑрӑх каяҫҫӗ.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
6. Ҫавӑрӑну тӗнӗлӗн енӗ улшӑнмасӑр тӑни.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Кун пек лапчӑнни малтан шӗвӗ пулнӑ планетӑсем сивӗнсе хытнӑ вӑхӑтра пулма пултарнӑ.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫак опыт ӗнтӗ ҫавӑрӑнакан пур планетӑсем те мӗншӗн ҫавӑрӑну тӗнӗлӗ тӑрӑх лапчӑннине ӑнлантарса парать.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Инерци пирки пулакан тӳрӗ линиллӗ движенирен кукӑр лини тӑрӑх пулакан движени тӑвас тесен, чи пысӑк варринелле туртакан вӑй чи пысӑк хӑвӑртлӑх пулнӑ ҫӗрте кирлӗ; анчах та чи пысӑк варринелле туртакан вӑй питӗ хытӑ туртӑннӑ чух тапӑм шучӗпе ҫеҫ пулма пултарать; ҫавӑнпа та чи хытӑ туртӑнни экватор тӑрӑх пулать, шар ҫавӑрӑну тӗнӗлӗ тӑрӑх лапчӑнать.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫавӑрӑннӑ чухне кашни хулӑн тӗрлӗ точкисем тӗрлӗрен линиллӗ хӑвӑртлӑхсем туянаҫҫӗ: ҫавӑрӑну тӗнӗлӗ ҫинче — нуль, экватор ҫинче чи пысӑк хӑвӑртлӑх.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.