Çĕннисем
126. Пӗтӗм тӗнчери туртӑм законӗ.
V. Пӗтӗм тӗнчери туртӑм законӗ // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫакӑнтан ӗнтӗ икӗ вӑйӗ те пӗрех пулни курӑнать.
V. Пӗтӗм тӗнчери туртӑм законӗ // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫапла вара, Ҫӗр ҫинчи йывӑрӑш вӑйӗ улшӑннин законӗ пӗлӗт ҫинчи япаласем хушшинчи вӑйӑнни пекех пулсан, Уйӑх ҫинче вара ҫак икӗ вӑя та пӗр числах кӑтартса тӑрать.
V. Пӗтӗм тӗнчери туртӑм законӗ // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Тепӗр енчен, Уйӑха Ҫӗр туртса тӑнин вӑйне 1 г массӑна валли варринелле туртакан вӑй формулипе шутласа кӑларма пулать:
V. Пӗтӗм тӗнчери туртӑм законӗ // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫак грамм массӑна Уйӑх инҫӗшне илсе кайсан (ку хушӑ Ҫӗр радиусӗнчее 60 хут тӗрӗсрех 60,3 хут ытларах), вара ҫакӑн пек инҫӗшне Ҫӗр туртса тӑнин вӑйӗ F, унӑн улшӑнӑвне Ньютонӑн ҫав законӗпех кӑтартса парас пулсан, 60 хут пӗчӗкрех пулнӑ пулӗччӗ; вара ҫапла пулӗччӗ:
V. Пӗтӗм тӗнчери туртӑм законӗ // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫӗр ҫийӗнче, урӑхла каласан, Ҫӗр центрӗнчен Ҫӗр радиусӗ R инҫӗшӗнче массӑн кашни грамне Ҫӗр 980 дина вӑйпа (вӑтамран) туртса тӑрать.
V. Пӗтӗм тӗнчери туртӑм законӗ // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Вӑйсене ҫакӑн пек майпа танлаштарса пӑхма пулать.
V. Пӗтӗм тӗнчери туртӑм законӗ // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫӗр ҫинчи япаласен йывӑрӑш вӑйӗ те Ҫӗрпе япалан массисен произведенийӗпе тӳрӗ пропорциллӗ, вӗсем хушшин квадрачӗпе хирӗҫле пропорциллӗ.
V. Пӗтӗм тӗнчери туртӑм законӗ // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫапла майпа ӗнтӗ Ньютон Уйӑха Ҫӗр туртса тӑнипе Ҫӗр ҫинчи йывӑрӑш вӑйӗ пӗр майлӑ иккенне кӑтартса панӑ.
V. Пӗтӗм тӗнчери туртӑм законӗ // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Вара икӗ вӑй та пӗртанах пулнӑ.
V. Пӗтӗм тӗнчери туртӑм законӗ // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫак задачӑна татса пама Ньютон ҫапла шутланӑ: йывӑрӑш вӑйӗ хушӑ (инҫӗш) квадрачӗпе пропорциллӗ улшӑнса пырать, тенӗ; вара Ҫӗр центрӗнчен Уйӑх инҫӗшӗнче йывӑрӑш вӑйӗ мӗнле пулмаллине шутласа кӑларнӑ; ҫапла шутласа тупнӑ числона Ҫӗр Уйӑха тивекен варринелле туртакан вӑй пысӑкӑшпе танлаштарса пӑхнӑ.
V. Пӗтӗм тӗнчери туртӑм законӗ // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫак закона иккӗмӗш вӑй та — Ҫӗр ҫинчи йывӑрӑш вӑйӗ те пӑхӑнать-ши?
V. Пӗтӗм тӗнчери туртӑм законӗ // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Пӗрремӗш вӑй пӗр-пӗрин хушшин квадрачӗпе пропорциллӗ улшӑнса пырать.
V. Пӗтӗм тӗнчери туртӑм законӗ // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫак икӗ вӑй та пӗр пекех-ши, е вӗсем пӗр-пӗринчен ӑраснарах-ши? — тесе ыйтма пулать.
V. Пӗтӗм тӗнчери туртӑм законӗ // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Уйӑх Ҫӗрӗн спутникӗ пулнӑ май, Ҫӗр икӗ вӑйӑн ҫӑлкуҫӗ пулса тӑрать: 1) Ҫӗр Уйӑха туртса тӑракан вӑйӑн тата 2) йывӑрӑш вӑйӗн е Ҫӗр ҫинчи япаласене Ҫӗр хӑйӗн центрӗ патнелле туртса тӑракан вӑй.
V. Пӗтӗм тӗнчери туртӑм законӗ // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
125. Уйӑха Ҫӗр туртса тӑни.
V. Пӗтӗм тӗнчери туртӑм законӗ // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫакна манма юрамасть: механикӑн виҫҫӗмӗш законӗ тӑрӑх, икӗ япалана та пӗртан вӑйсемех, анчах хирӗҫле енлӗскерсем, тивеҫҫӗ.
V. Пӗтӗм тӗнчери туртӑм законӗ // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫак япаласем пӗр-пӗрне туртса тӑнин законӗпе пӗлӗт ҫинчи япаласен движенийӗсем тӗлӗшпе пулакан мӗнпур шутлавсене тунӑ чух усӑ кураҫҫӗ, ҫапла шутласа кӑларнисем вара сӑнанисемпе лӑпах пӗр пек пулаҫҫӗ.
V. Пӗтӗм тӗнчери туртӑм законӗ // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫавна малтанхи пӗртанлӑха тивӗҫлӗ вырӑна кӗртсе лартса, ҫакна тупатпӑр: Ҫак пӗртанлӑх ӗнтӗ вӑйсемпе инҫӗш квадрачӗсем хирӗҫле пропорциллӗ пулнине кӑтартать.
V. Пӗтӗм тӗнчери туртӑм законӗ // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
анчах та, отношени вӑл Кеплерӑн виҫҫӗмӗш законӗ тӑрӑх пулать.
V. Пӗтӗм тӗнчери туртӑм законӗ // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.