Çĕннисем
Япалан йывӑрӑшӗ пӗр вырӑнтан тепӗр вырӑна куҫнӑ май улшӑннине пружинӑллӑ тарасапа виҫсе ҫеҫ пӗлме пулать.
Задачӑсене шутламалли правилӑсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
вӑл Ҫӗрӗн тӗрлӗ вырӑнӗнче тӗрлӗ величина пулнипе, формула кӑтартнӑ тӑрӑх, япалан йывӑрӑшӗ те Ҫӗрен тӗрлӗ вырӑнӗнче тӗрлӗ пулать; анчах япалан масси — вещество инерцийӗн виҫи — пур ҫӗрте те пӗр величинах пулать.
Задачӑсене шутламалли правилӑсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
g Ҫӗрӗн кашни вырӑнӗнче улшӑнми величина пулать, ҫавӑнпа ҫав вырӑнта кашни япалан йывӑрӑшӗ те улшӑнми величина пулать.
Задачӑсене шутламалли правилӑсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Япалан масси m, йывӑрӑшӗ F тата ирӗклӗ ӳкнӗ чухне йывӑрӑш вӑйне пула хӑвӑртланни g пулсан, иккӗмӗш закон тӑрӑх ҫапла пулать:
Задачӑсене шутламалли правилӑсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫӗр уйрӑм япалана тивекен йывӑрӑш вӑйне ҫав япалан йывӑрӑшӗ теҫҫӗ.
Задачӑсене шутламалли правилӑсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Вӑл япаласене тивни йывӑрӑш вӑйӗ пулать.
Задачӑсене шутламалли правилӑсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫав урӑх япала вӑл — Ҫӗр.
Задачӑсене шутламалли правилӑсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Пур япала та ирӗклӗ ӳкнӗ чухне хӑвӑртланса куҫса пырать пулсан, механика законӗсем тӑрӑх, ӑна урӑх япала тивет пулать.
Задачӑсене шутламалли правилӑсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
37. Япалан йывӑрӑшне массӑпа тата хӑвӑртланнипе кӑтартасси.
Задачӑсене шутламалли правилӑсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫавна пула вара хӑвӑртланакан движени пӗртикӗс движени пулса тӑрать, унӑн хӑвӑртлӑхӗ те вара, сывлӑш сопротивленийӗ пулнӑ пирки, парашют уҫӑлнӑ чухнехинчен пӗчӗкрех пулса тӑма пултарать.
Задачӑсене шутламалли правилӑсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Самолет ҫинчен сикнӗ хыҫҫӑн пӗр паллӑ вӑхӑт иртсен, ӳкни чылай пысӑк хӑвӑртлӑха ҫитсен, парашютӑн вӗҫерӗнекен кантри хӑех е парашютист туртнипе туртӑнать те, парашют сывлӑш сопротивленине пула уҫӑлса каять, вӑл вара хӑйӗн сарӑлса пысӑкланнӑ ҫийӗпе аялалла куҫса пынине ытларах кансӗрлет.
Задачӑсене шутламалли правилӑсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Парашютпа усӑ курасси ӗнтӗ ҫав свойство ҫинче никӗсленсе тӑрать.
Задачӑсене шутламалли правилӑсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Япала хӑвӑртланса ӳкнӗ май ӳссе пыракан сопротивлени пӗр вӑхӑтра япала йывӑрӑшӗпе пӗр пек пулса ҫитет те ӑна танлаштарса тӑрать, вара движени, ҫав самантран пуҫласа, хӑвӑртланакан движенирен пӗртикӗс движение куҫать.
Задачӑсене шутламалли правилӑсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
20-мӗш ӳкерчӗк ҫинче ҫӳлте кӑтартнӑ цилиндра тивекен сопротивление единица тесе йышӑнар; ӳкерчӗк ҫинчи числосем вара ҫав япалана тивекен сопротивлениех, япала ҫумне сывлӑш шуса каймалли ҫисем хушса пырсан, мӗнле чакса пынине кӑтартаҫҫӗ.
Задачӑсене шутламалли правилӑсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Опытсем кӑтартнӑ тӑрӑх, сывлӑш япала куҫса пынине кансӗрлесси япалан малти ҫийӗпе кайри ҫийӗн форминчен питӗ нумай килет.
Задачӑсене шутламалли правилӑсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Кунсӑр пуҫне, куҫса пыракан япала хыҫӗнче сывлӑш пӗтӗрӗнсе тӑнӑ пирки япала умӗнче пусӑм хыҫалтинчен ытларах пулса тӑрать, ҫак явлени те куҫса пыма кансӗрлет.
Задачӑсене шутламалли правилӑсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Иккӗмӗшӗнчен, куҫса пыракан япала ҫумӗнчи сывлӑш сийӗ, сӗртӗнӳ пирки, юнашар сисене илсе каять; ҫаксем чакнӑҫемӗн чакса пыракан хӑвӑртлӑхпа япала хыҫҫӑн вӗҫсе пыраҫҫӗ: вӗсене куҫарма каллех ӗҫ кирлӗ.
Задачӑсене шутламалли правилӑсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Япаласене сывлӑшра куҫса пыма ҫаксем кансӗрлеҫҫӗ: пӗрремӗшӗнчен, куҫса пыракан япала умӗнчи сывлӑш частицисем; япала вӗсене, вӗсен инерцине ҫӗнтерсе, хӑйпе пӗрле сӗтӗрсе каять.
Задачӑсене шутламалли правилӑсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ньютон трубкине сывлӑш ярсан, унта хунӑ япаласем те ҫав трубка тӑршшӗне тӗрлӗ вӑхӑтра кайса тухаҫҫӗ.
Задачӑсене шутламалли правилӑсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Апла ӗнтӗ, сывлӑшра икӗ япала тӗрлӗ хӑвӑртлӑхпа ӳкни йывӑрлӑх вӑйӗнчен мар, сывлӑш кансӗрленинчен (сопротивленийӗнчен) килет.
Задачӑсене шутламалли правилӑсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.