Чӑваш чӗлхи корпусӗ

Ҫинҫешке вӑрӑм турачӗсем, тӗттӗмри чӗрӗ сулхӑна пула, ҫулҫине те чипер сарса ӗлкӗреймен, вӑхӑтсӑрах сарӑхтарса янӑ: хӑшпӗр туна тӑрринче ҫеҫ пӗрер те икшер ҫулҫӑ тӑкӑнаймасӑр юлнӑ та, вӗсем кивелсе кӗҫеленнӗ ярапа пек усӑна-усӑна аннӑ.

Еще бы: ведь молодняк все время пребывает в сыром полумраке, и листья не могут толком распуститься — сразу желтеют, сворачиваются и опадают: лишь на самых верхушках некоторых деревьев трепыхаются один-два листика, готовые сорваться в любую минуту.

I. Канӑҫсӑр ир // Илпек Микулайӗ. Илпек Микулайӗ. Хура ҫӑкӑр. Роман. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издательстви, 1989. — 400 с.

Кӗрхи шуранкарах сенкер пӗлӗт ҫаврака кӑвак чул сарнӑ, сарӑ ҫулҫӑ тӑкӑннӑ урама ҫуттӑн пӑхать, ҫил ҫулҫӑсене ҫавӑрттарса хӑпартса ҫынсен урисем айне пыра-пыра пӑрахать.

Бледно-голубое небо осени светло смотрело в улицу, вымощенную круглыми серыми камнями, усеянную желтой листвой, и ветер, взметывая листья, бросал их под ноги людей.

XII // Леонид Агаков. Горький, Максим. Амӑшӗ: [Роман] / М. Горький. — Шупашкар: Чӑваш АССР кӗнеке издательстви, 1968. — 362 с.

Ҫулҫӑ, чи пӗчӗкҫӗ ҫулҫӑ, эрешмен карти ҫиппинчен ҫакӑнса, шыв ҫине анчӗ, вӑл вӑр-вӑр, вӑр-вӑр ҫаврӑнса тӑрать.

Листик, самый маленький, на паутинке спустился к реке и вот крутится, вот-то крутится…

Шывҫисем // Гаврил Молостовкин. Пришвин М.М. Ылтӑн ҫаран: калавсем. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1951. — 200 с. — 95–96 с.

Туни — симӗс кантра пекех: пӗр ҫулҫӑ та ҫук, анчах ҫӳле ҫитсенех, шыв ҫинче хӑйӗн ҫулҫисене сарса янӑ, тиркӗ пекех.

Стебель — как зеленая веревка: ни одного листика, и как дошла доверху, на воде раскинула листы, как блюда.

Пулӑ тытни // Гаврил Молостовкин. Пришвин М.М. Ылтӑн ҫаран: калавсем. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1951. — 200 с. — 17–18 с.

Вӗтлӗх вӑрманта тин ҫеҫ тапса тухнӑ симӗс ҫулҫӑ тӗтри карса тӑнӑ, кӑчкине тӑкакан ҫӳҫесем чӑх чӗпписем пек саррӑн курӑннӑ, ӑшӑнса ҫитнӗ ҫӗр шӑрши тата пӗлтӗр тӑкӑннӑ ҫулҫӑсемпе тирек папкисен тӑкӑскӑ та йӳҫенкӗрех шӑрши кӗнӗ.

Перелесок был окутан дымкой первой сквозной зелени, цыплячьим пушком желтели отцветающие вербы, пахло нагретой землей, палым прошлогодним листом и горьковатой терпкостью тополиных почек.

18 // Николай Сандров. Елизар Мальцев: роман. Пӗрремӗш кӗнеке. Николай Сандров куҫарнӑ. Шупашкар: Чӑваш АССР кӗнеке издательстви, 1963. — 384 с.

Садсенче саралаҫҫӗ ҫулҫӑсем, сарӑ ҫулҫӑ туни тӗпӗсем хӗрелсе шупкаланаҫҫӗ, аякран пӑхсан, шӑлт суранланса таткаланса пӗтнӗ йывӑҫсем вилес умӗн юнӗсене юхтарса лараҫҫӗ, тейӗн.

В садах жирно желтел лист, от черенка наливался предсмертным багрянцем, и издали похоже было, что деревья — в рваных ранах и кровоточат рудой древесной кровью.

10 // Илле Тукташ. Михаил Шолохов. Лӑпкӑ Дон: роман. Пӗрремӗш кӗнеке. Илле Тукташ куҫарнӑ. Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1955.

Уйӗсенче тӗллӗн-тӗллӗн кӗрхи калча лаптӑкӗсем курӑнкалаҫҫӗ, вӑрманӗсенче вара, ӑҫта пӑхнӑ унтах, тӑкӑннӑ ҫулҫӑ ҫӗрсе выртать, ҫӗрекен ҫулҫӑсене витӗрех кӗрхи кӑвак сӑн ҫапнӑ.

Поля были кое-где прикрытые полосами озимей, лесочки завалены опавшей загнивающей листвой и насквозь пропитанные густой осенней синью.

XIV // Феодосия Ишетер. Бубеннов, Михаил Семёнович. Шурӑ хурӑн: роман; пӗрремӗш кӗнеке; вырӑсларан Феодосия Ишетер куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1951. — 382 с.

Тӑкӑннӑ хурӑн ҫулҫи ури айне лекнине туйсан, Марийка ҫапла шухӑшларӗ: «Андрей та халь ҫак ҫулҫӑ пекех; ҫил вӗҫтерсе хӑпартать те ӑна, тӑван килтен таҫта инҫете-инҫете илсе каять…»

Чувствуя под ногой опавший березовый лист, Марийка думала о том, что и Андрей теперь, как этот лист: подхватит его ветер и унесет невесть куда…

VI // Феодосия Ишетер. Бубеннов, Михаил Семёнович. Шурӑ хурӑн: роман; пӗрремӗш кӗнеке; вырӑсларан Феодосия Ишетер куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1951. — 382 с.

Вӑл ытти артековецсем пекех хӑйӗнпе пӗрле акӑ мӗн-мӗн илсе каять: Австрали йывӑҫҫи патӗнче ӑйӗн сӑнне ӳкернӗ фотокарточкӑна; типӗтсе «Артекран салам» тесе, ҫырса капӑрлатнӑ монголи ҫулҫисене — ҫакнашкал ҫулҫӑ ҫине марка ҫыпӑҫтарсан, почта тӑрӑх яма та пулать; рак хуранӗ чулӗсенчен хӑй тунӑ грот; тӗрлӗ тӗслӗ тинӗс чулӗсем тултарнӑ пӗчӗк хутаҫ; хура ҫаврака подставка ҫумне ҫыпӑҫтарса типӗтнӗ крабсене; вӗсене ҫиелтен ҫурри таран касса татнӑ электролампочкӑпа витнӗ.

Он увозил то, что увозят с собой все артековцы: фотографию, запечатлевшую его самого у австралийского дерева; листья магнолии, засушенные и украшенные надписями «Привет из Артека!» — такой лист, если наклеить марку, можно послать по почте; самодельный ракушечный грот; мешочек с разноцветными морскими камешками; засушенных крабов, прикрепленных к черной круглой подставке, прикрытой сверху половинкой перепиленной электролампочки.

Вуннӑмӗш сыпӑк // Тани Юн. Лев Кассиль. Кӗҫӗн ывӑл урамӗ: повесть. Тани Юн куҫарнӑ. Шупашкар: Чӑваш АССР Государство Издательстви, 1953.

Ӗлӗкхи пекех калаҫма, шӳт тума юрать…» — шухӑшларӗ те Ольга, иртсе пынӑ майӑн йывӑҫ туратне хыттӑн туртса хуҫса илчӗ, тутисемпе ҫыртса пӗр ҫулҫӑ татрӗ, унтан турата та, ҫулҫа та ҫийӗнчех ҫул ҫине пӑрахрӗ.

Можно по-прежнему говорить, шутить…» — думала она и сильно рванула мимоходом ветку с дерева, оторвала губами один листок и потом тотчас же бросила и ветку и листок на дорожку.

VI сыпӑк // Александр Артемьев, Михаил Рубцов. Иван Гончаров. Обломов: роман. Александр Артемьевпа Михаил Рубцов куҫарнӑ. Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1956

Пӗрлӗхен ҫулҫи ҫӗр ҫырли евӗрлӗ — виҫӗ ҫулҫӑ виҫкӗтеслӗхӗ пек.

Куҫарса пулӑш

Пӗрлӗхен // Кил-ҫурт, хушма хуҫалӑх. «Кил-ҫурт, хушма хуҫалӑх», 2016.09.29, 38№

20 см вӑрӑмӑш 2-3 ҫулҫӑна вӗтетмелле /кӗскерех пулсан 4-5 ҫулҫӑ кирлӗ/, пӗр литр вӗрекен шыв ярса 6 сехет лартмалла.

Куҫарса пулӑш

Ылтӑн хунав // Кил-ҫурт, хушма хуҫалӑх. «Кил-ҫурт, хушма хуҫалӑх», 2016.07.28, 29№

Агрономсем ӳсен-тӑрана мӗн ҫитменнине ҫулҫӑ ҫине пӑхсах палӑртрӗҫ: ҫулҫисем сарӑ – сивӗ тивнӗ, хӗрлӗ-кӑвак – микроэлементсем ҫителӗксӗр.

Агрономы по одному лишь взгляду на растения определили чего не хватает: листья желтые - прихватило морозом, красно-синие - не хватает микроэлементов.

Комисси членӗсем тыр-пул шӑтаслӑхне тӗрӗслерӗҫ // Деомид ВАСИЛЬЕВ. «Тӑван Ен», 47-48№, 2016.06.23-30

4. Тӳпери мӗнпур ҫар каврайса кӗлленӗ; пӗлӗтсем хут чӗркемӗ пек пӗтӗрӗнӗҫ; вара вӗсен пӗтӗм ҫарӗ иҫӗм пултранки ҫинчен ӳкекен ҫулҫӑ пек, смоква йывӑҫӗн типнӗ ҫулҫи пек тӑкӑнӗ.

4. И истлеет все небесное воинство; и небеса свернутся, как свиток книжный; и все воинство их падет, как спадает лист с виноградной лозы, и как увядший лист - со смоковницы.

Ис 34 // Библи. Раҫҫей Библи пӗрлӗхӗ. Библи. — Санкт-Петербург.:2009. 1567 с.

Ҫавӑн пекех Чӑнкасси ял тӑрӑхӗнче, Карапаш, Кӗчкей ялӗсенче ял пурнӑҫне хастар хутшӑнаканӗсем ҫӳп-ҫап, типӗ ҫулҫӑ, туратсем пуҫтарса тӑван тавралӑхӗсене илемлентерчӗҫ.

Куҫарса пулӑш

Таса урамсенче пурӑнма кӑмӑллӑ // О. ЕФРЕМОВА. https://marpos.cap.ru/news/2021/04/30/ta ... urnma-kmll

Ҫулҫӑ ҫумӑрӗ ҫӗре Ҫурӗ ылтӑн евӗрех.

Куҫарса пулӑш

Поэтсем ӑҫта пурӑнаҫҫӗ-ши! // Виталий Енӗш. Григорьев-Енӗш В.Г. Чун кӑварӗ. Повеҫсемпе калавсем. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издательстви, 1987. — 215 с. — 85–186 с.

Ӳсен-тӑран тӗнчин чи паллӑ тӗсӗ кунта вельвичи шутланать: унӑн вулли метр хулӑнӑш, ҫӳллӗшӗ вара 10-15 сантиметр кӑна, икӗ ҫулҫӑ кӑна, вӗсен вӑрӑмӑшӗ икӗ ҫын ҫӳллӗшӗпе тан, тата вӑл вӗсене ҫӗр ҫул хушшинче пӗрре те тӑкмасть.

Самым ярким представителем растительного мира здесь является вельвичия: дерево со стволом толщиной до метра и высотой всего 10-15 сантиметров и двумя листьями длиной в два человеческих роста, которые она не сбрасывает в течение ста лет.

Намиб-Науклуфт // Аҫтахар Плотников. https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0% ... 1%84%D1%82

Халӑх паттӑрлӑх кӑтартнӑ пек, ҫав йывӑр ҫул, шартлама сивӗ хӗл ҫитсен те, юманлӑх ҫулҫӑ тӑкмарӗ.

Куҫарса пулӑш

Савӑнӑҫпа хурлӑх юнашарах // Алексей Афанасьев. А. А. Афанасьев. Юманлӑх ҫулҫӑ тӑкмарӗ: роман. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издательстви, 1982. — 288 с.

«Юманлӑх ҫулҫӑ тӑкмасан, арҫынна йывӑр килет», — тенӗ ваттисем.

Куҫарса пулӑш

Савӑнӑҫпа хурлӑх юнашарах // Алексей Афанасьев. А. А. Афанасьев. Юманлӑх ҫулҫӑ тӑкмарӗ: роман. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издательстви, 1982. — 288 с.

Йӑмрасем айӗнче пӗтӗркеленсе, хуралса кайнӑ типӗ ҫулҫӑ ҫилпе вӗҫсе шӗлтӗртетет.

Куҫарса пулӑш

Ял тавра кашкӑрсем ҫӳреҫҫӗ // Алексей Афанасьев. А. А. Афанасьев. Юманлӑх ҫулҫӑ тӑкмарӗ: роман. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издательстви, 1982. — 288 с.