Чӑваш чӗлхи корпусӗ

Калӑпӑр, Ҫӗр ҫинче пурӑнакан икӗ миллиард ҫынна пӗр пысӑк ушкӑна митингри пек ҫума-ҫумӑн пухас пулсан вӗсем пӗр чӑрмавсӑрах тӑршшӗпе ҫирӗм мильӑллӑ, сарлакӑшӗпе ҫирӗм мильӑллӑ лаптӑк ҫинче вырнаҫма пултарӗччӗҫ.

Если бы два миллиарда ее жителей сошлись и стали сплошной толпой, как на митинге, все они без труда уместились бы на пространстве размером двадцать миль в длину и двадцать в ширину.

XVII // Юрий Артемьев. Сент-Экзюпери Антуан де. Пӗчӗкҫеҫ принц: аллегориллӗ повесть-юмах. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издательстви, 2017. — 64 с.

Ҫав самантра ҫӑлтӑр ҫинче, тӗрӗсрех каласан, Ҫӗр ятпа ҫаврӑнакан хамӑн планетӑм ҫинче, пӗтӗм тӗнчене мансах эпӗ Пӗчӗк принц чӗрине лӑплантарма пултаракан сӑмахсем шырарӑм.

На звезде, на планете — на моей планете, по имени Земля — плакал Маленький принц, и надо было его утешить.

VII // Юрий Артемьев. Сент-Экзюпери Антуан де. Пӗчӗкҫеҫ принц: аллегориллӗ повесть-юмах. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издательстви, 2017. — 64 с.

Глобус ҫинче тата ҫурчӑмӑрсен картти ҫинче тӗнче пайӗсене — Европӑпа Азие тупӑр.

Найдите на глобусе и на карте полушарий части света — Европу и Азию.

I. ССР Союзӗн ҫӗр чӑмӑрӗ ҫинчи вырӑнӗ // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Вӑл хӑш тискер кайӑк ӑҫталла кайнине юр ҫинче кӗнеке ҫинче вуласа пынӑ пек пӗлсе пырать.

Как по книге, читает он по снегу, куда какой зверь пошел.

Тайгара // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

(Глобус ҫинче тата полушарисен картти ҫинче ҫурҫӗрти вӑтам тӑрӑхпа кӑнтӑрти вӑтам тӑрӑха тупӑр).

(Найдите на глобусе и карте полушарий северный и южный умеренные пояса.)

Вӑтам тӑрӑхсенчи ҫутҫанталӑк // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Глобус ҫинче тата полушарисен картти ҫинче Ҫурҫӗрти Пӑрлӑ океана тупӑр.

Найдите Северный Ледовитый океан на глобусе и карте полушарий.

Ҫурҫӗрти пӑрлӑ океан // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

(Глобус ҫинче тата полушарисен картти ҫинче сивӗ тӑрӑхсене тупӑр.

(Найдите холодные пояса на глобусе и карте полушарий.

Сивӗ тӑрӑхсенчи ҫутҫанталӑк // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Ҫӗр аллӑ негр пӗрин хыҫҫӑн пӗри пуҫӗ ҫинче, хулпуҫҫи ҫинче пысӑк тюксем ҫӗклесе пыраҫҫӗ.

Сто пятьдесят негров шли гуськом один за другим и несли на головах или плечах большие тюки.

Африкӑри саванна тӑрӑх ҫӳрени // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

(Шӑрӑх тӑрӑха глобус ҫинче тата полушарисен картти ҫинче тупӑр.

(Найдите жаркий пояс на глобусе и карте полушарий.

Тропик тӑрӑхӗнчи ҫутҫанталӑк // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Вӗсем хуласенче, ялсенче, хӑпарма хӗн тусем тӑрринче, Ҫурҫӗрти Пӑрлӑ океанри утравсем ҫинче пур тата Ҫурҫӗр полюсӗнчи пӑр ҫинче те пулнӑ.

Они имеются в городах, селениях, на вершинах малодоступных гор, на островах Северного Ледовитого океана и даже была на льдине у Северного полюса.

Мӗнле ҫанталӑк пулассине малтанах пӗлтерни // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Ҫуллахи тата кӗркуннехи уяр каҫсенче тата ирсенче ӳсентӑран тунисем ҫинче те, ҫулҫисем ҫинче те вӗтӗ шыв тумламӗсем пулаҫҫӗ, вӑл — сывлӑм.

В ясные летние и осенние вечера, а также по утрам на стеблях и листьях растений осаждаются мелкие водяные капли — роса.

Ҫанталӑк ҫинчен мӗн пӗлмелле // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Глобус ҫинче тата полушарисен картти ҫинче тропиксене, поляр ункисене тупӑр.

Найдите на глобусе и на карте полушарий тропики и полярные круги.

Ҫӗр чӑмӑрӗ ҫинчи ӑшӑ тӑрӑхӗсем // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Глобус ҫинче те, ӳкерчӗк ҫинче те курӑнса тӑрать: ҫӗр ҫапла тӑнӑ чухне ҫурҫӗр полюсӗ те, ун таврашӗнчи ҫӗр те пӗрмаях мӗлкере пулаҫҫӗ.

На глобусе и рисунке видно, что при таком положении земли северный полюс и пространство вокруг него находятся все время в тени.

Ҫӗрӗн ҫулталӑкри ҫавӑрӑнӑҫӗ // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Ҫурҫӗрти ҫурчӑмӑр ҫинче хӗл пулнӑ чухне, кӑнтӑрти ҫурчӑмӑр ҫинче ҫу пулать.

Когда в северном полушарии зима, в южном полушарии — лето.

Ҫӗрӗн ҫулталӑкри ҫавӑрӑнӑҫӗ // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Глобус ҫинче те, ӳкерчӗк ҫинче те курӑнса тӑрать: ҫурҫӗр полюсӗпе ун таврашӗнчи ҫӗрсем глобус хӑйӗн тӗнӗлӗ тавра ҫаврӑннӑ чухне пӗрмаях ҫутӑра пулаҫҫӗ.

На глобусе и на рисунке видно, что северный полюс и пространство вокруг него при вращении глобуса вокруг себя все время освещены.

Ҫӗрӗн ҫулталӑкри ҫавӑрӑнӑҫӗ // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

6. Глобус ҫинче, унтан полушарисен картти ҫинче Ҫурҫӗрти Пӑрлӑ океана кӑтартӑр.

6. Покажите на глобусе и на карте полушарий Северный Ледовитый океан.

Ҫӗр чӑмӑрӗн картти // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Вӑтаҫӗрти тинӗсе полушарисен картти ҫинче ӳкернине авалхи грексен картти ҫинче ӳкернипе танлаштарӑр.

Сравните изображение Средиземного моря на карте полушарий и на карте древних греков.

Ҫӗр чӑмӑрӗн картти // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Тӗнче пайӗсенчен хӑшӗсем хӗвелтухӑҫри полушари ҫинче, хӑшӗсем хӗвеланӑҫри ҫинче.

Какие части света в восточном полушарии, какие — в западном?

Ҫӗр чӑмӑрӗн картти // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Пӗр полушари ҫинче ҫӗрӗн пӗр ҫуррине, теприн ҫинче тепӗр ҫуррине кӑтартаҫҫӗ.

На одном полушарии изображают одну половину земного шара, на другом, — другую половину.

Ҫӗр чӑмӑрӗн картти // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Ҫурҫӗр енне е кӑнтӑр енне глобус ҫинче епле тупма пӗлессине ӑнланса илес тесен, эпир глобус ҫинче «сӑнавҫӑ ҫын» пур тесе шухӑшлар.

Чтобы понять, как определять направления к северу или к югу на глобусе, представим себе, что на глобусе стоит «наблюдатель».

Глобус ҫинче енсене епле пӗлмелле // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.