Чӑваш чӗлхи корпусӗ

Анчах Алтӑр ҫӑлтӑра вырӑсла мӗншӗн Большая Медведица (Пысӑк упа ами) теҫҫӗ — пӗлместӗп.

А вот почему Медведица — не знаю.

Астрономсем // Асклида Соколова. Алексеев, Михаил Николаевич. Ҫӑкӑртан асли ҫук: [повеҫ] / М. Н. Алексеев. — Шупашкар: Чӑваш АССР кӗнеке издательстви, 1967. — 192 с.

Таня вара, аллине тӑсса, ҫӑлтӑра пӳрнипе сӑтӑрчӗ те, унӑн юпписем каллех йӑлтӑртатма пуҫларӗҫ.

И Таня, протянув руку, потерла звездочку пальцем, и звездочка снова заблестела на гранях.

XII // Асклида Соколова. Фраерман Р.И. Динго йытӑ е пӗрремӗш юрату ҫинчен. Повесть. Чӑвашла Соколова А. А куҫарнӑ. Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издательстви, 1983. — 128 с.

Ӑна вӑл пуринчен малтан Южный Крест ятлӑ полюсран инҫе те мар ромб евӗрлӗ вырнаҫнӑ ҫӑлтӑра кӑтартрӗ, вӗсенчен пӗрисем пысӑкрах, теприсем пӗчӗкрех курӑнаҫҫӗ; унтан вӑл Кентавр ҫӑлтӑрӗсене кӑтартрӗ, вӗсем хушшинче ҫӗртен пуринчен те ҫывӑх ҫӑлтӑрӗ, Альфа текенскерӗ, чӑлтӑртатать, вӑл пиртен мӗн пурӗ те… вӑтӑр икӗ пин миллиард километрта анчах; юлашкинчен, Магеллан таврашӗнчи тӗтрене сӑнарӗҫ, вӗсенчен чи пӗчӗкки те уйӑхӑн куҫа курӑнакан диаметрӗнчен вуникӗ хут пысӑкрах вырӑн йышӑнать; чи юлашкинчен, пӗлӗтри «хура шӑтӑк» ҫине пӑхрӗҫ, унта пӗр ҫӑлтӑр та ҫук темелле.

В частности, он показал ему Южный Крест, созвездие из четырёх светил первой и второй величины, ромбообразно расположенных невдалеке от полюса; созвездие Кентавра, в котором сверкает самая близкая к земле звезда — Альфа, отстоящая от нас всего-навсего… в тридцати двух тысячах миллиардов километров; туманности Магеллана, из которых меньшая занимает в двенадцать раз больше пространства, чем видимый диаметр луны; наконец «чёрную дыру» на небе, где как будто совершенно нет звёзд.

Ҫирӗм пиллӗкмӗш сыпӑк // Иван Митта. Жюль Верн. Грант капитан ачисем: роман. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 36 с. — 500 с.

Ак, ҫапла татаҫҫӗ ҫӑлтӑра!

Вот так достают звезду!

Иккӗмӗш курӑну // Арсений Тарасов. Килти архив

Ку ҫӑлтӑра Верка тиф чирӗ ернӗ баракра, хытӑ вырӑн ҫинче сывӑ мар выртнӑ чух, чӳречерен асӑрханӑччӗ.

Та самая, которую видела однажды Верка из окна, когда лежала она на жесткой койке тифозного барака.

Ҫутаттӑр // Олимпиада Таллерова. Гайдар, Аркадий Петрович. Ҫутаттӑр: калав; вырӑсларан О.Таллерова куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издательстви, 1971. — 44 с.

Унӑн кӑкӑрӗ ҫинче шурӑ кӑшӑллӑ ҫӑлтӑра курсан, тӗлӗннипе кӑштах кӑшкӑрса ямарӗ: ҫак аманнӑ этем ӑна тахҫан Головень аллинчен ҫӑлакан ҫын пулнине палласа илчӗ вӑл.

Блеснула звездочка с белым венком, и Димка едва не крикнул от удивления, узнав в раненом когда-то вырвавшего его у Головня незнакомца.

3 // Михаил Рубцов. Гайдар, Аркадий Петрович. Ман юлташсем: калавсем; вырӑсларан М. Рубцов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш государство издательстви, 1953. — 158 с. — 3–53 с.

Степка, ҫутӑласса кӗтсе, темиҫе хутчен те пӗлӗт ҫинелле пӑхса илчӗ, анчах кашнинчех туратсем хушшинчен тӳпере пӗр вырӑнтах йӑлтӑртатакан виҫӗ ҫӑлтӑра курчӗ.

Степка то и дело взглядывал на небо, ожидая, что вот-вот начнет светать, но сквозь ветки каждый раз видел три бледные звездочки, которые светили, застыв на одном месте.

Вуннӑмӗш сыпӑк // Михаил Рубцов. Николай Бирюков. Чайка: роман; вырӑсларан Михаил Рубцов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1953. — 432 с.

Тӳпери пӗр-пӗр ҫӑлтӑра татма пулать-ши?»

И с неба звёзды достать?»

Планетари // Николай Ишентей. Николай Ишентей. Ырӑ ӗҫсен команди. Дмитрий Суслин куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издательстви, 2013. — 18 с.

Алтӑр ҫӑлтӑра та палламасть-ҫке шеремет хӗр ачи!

Бедняжка! она даже про Созвездие Ковша ничего не знает!

Сӑвап // Марина Карягина. Карягина М.Ф. Ылтӑн панулми: калавсем/ М. Карягина. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке изд-ви, 2011. — 105–116 с.

— Пултарайсассӑн, тӳпери чи-чи ҫутӑ ҫӑлтӑра парнеленӗ пулӑттӑм.

— Если б мог, подарил бы самую яркую звезду с неба.

4 // Антал Назул. Титов, Владислав Андреевич. Вилӗме ҫӗнтерсе…: повесть; вырӑсларан Анатолий Ерусланов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издательстви, 1972. — 7–163 с.

Виктор Сергей кӑкӑрӗ ҫинчи Ылтӑн Ҫӑлтӑра ерипен пӳрнипе тӗкӗнчӗ.

Виктор неспеша дотронулся пальцем до Золотой Звезды на груди Сергея.

III сыпӑк // Мария Ухсай. Бабаевский, Семен Петрович. Ылтӑн ҫӑлтӑр кавалерӗ: икӗ кӗнекеллӗ роман; вырӑсларан Мария Ухсай куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1952. — 568 с.

Ирина каллех шухӑша кайрӗ, темле асӑрханса, аллине пӗҫертесрен хӑранӑ пек, Ылтӑн Ҫӑлтӑра тӗкӗнчӗ.

Ирина опять задумалась, как-то осторожно, боясь обжечь руку, дотронулась к Золотой Звезде.

XXII сыпӑк // Мария Ухсай. Бабаевский, Семен Петрович. Ылтӑн ҫӑлтӑр кавалерӗ: икӗ кӗнекеллӗ роман; вырӑсларан Мария Ухсай куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1952. — 568 с.

— Анчах ҫынна мар, Ылтӑн Ҫӑлтӑра ҫеҫ хисеплени аван мар, Дорофей.

— Только нехорошо, Дорофей, когда так смотрят на человека.

XIV сыпӑк // Мария Ухсай. Бабаевский, Семен Петрович. Ылтӑн ҫӑлтӑр кавалерӗ: икӗ кӗнекеллӗ роман; вырӑсларан Мария Ухсай куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1952. — 568 с.

— Пӗлмесӗр, пӗлетӗп, — хӗр Сергей ҫине тинкерсе пӑхрӗ, ун кӑкӑрӗ ҫинчи Ылттӑн Ҫӑлтӑра асӑрхарӗ пулас.

— А как же, знаю, — девушка с любопытством посмотрела на Сергея.

I сыпӑк // Мария Ухсай. Бабаевский, Семен Петрович. Ылтӑн ҫӑлтӑр кавалерӗ: икӗ кӗнекеллӗ роман; вырӑсларан Мария Ухсай куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1952. — 568 с.

Хальхипе танлаштарсан вӑл ҫӑлтӑра урӑхларах ӳкернипе тата хӑш-пӗр вырӑнсенче сӑрӑ палитри улшӑннипе ҫеҫ палӑрса тӑмасть, унти глобуса та кӑшт ҫавӑрса хунӑ.

От нынешнего он отличается не только другой прорисовкой звезды и изменением в ряде мест цветовой палитры, но и небольшим поворотом глобуса.

Беларуҫ минюсчӗ патшалӑх гербне мирлӗрех тӑвас сӗнӳпе тухнӑ // Аҫтахар Плотников. https://chuvash.org/news/24386.html

Министр ӑнлантарнӑ тӑрӑх, сӑмахран, ҫӳлте вырнаҫнӑ ҫӑлтӑра хальхи вӑхӑтра «кӑштах харсӑр характерпа» сӑнланать.

В частности, министр заявил, что звезда, которая находится на самом верху, в нынешнем виде «носит несколько воинственный характер».

Беларуҫ минюсчӗ патшалӑх гербне мирлӗрех тӑвас сӗнӳпе тухнӑ // Аҫтахар Плотников. https://chuvash.org/news/24386.html

Вара сасартӑк Катя, хӑраса кайса, ҫакна шухӑшласа илнӗ: тен, эпӗ ҫакӑнта, ҫак аппарат патӗнче ларни, пӗр чарӑнмасӑр «Ҫӑлтӑра» чӗнни усӑсӑр пулӗ ӗнтӗ.

И с ужасом Катя вдруг подумала, что, может быть, бесполезно ее сидение здесь, у аппарата, и ее бесконечные вызовы Звезды.

Вунпӗрмӗш сыпӑк // Иван Васильев. Эммануил Казакевич. Ҫӑлтӑр: повесть; вырӑсларан И.С. Васильев куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1950. — 1622 с.

Итле «Ҫӑлтӑра».

Слушай Звезду.

Улттӑмӗш сыпӑк // Иван Васильев. Эммануил Казакевич. Ҫӑлтӑр: повесть; вырӑсларан И.С. Васильев куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1950. — 1622 с.

Куҫусемпе пӑх! — чарчӗ Володя пер пӗчӗкҫӗ ачана, ҫунат ҫинчи ҫӑлтӑра кӑшт пӳрнипе тӗртсе пӑхнӑшӑн.

Смотри глазами!.. — осадил он какого-то малыша, который робко коснулся пальцем звездочки на крыле.

Ҫиччӗмӗш сыпӑк // Тани Юн. Лев Кассиль. Кӗҫӗн ывӑл урамӗ: повесть. Тани Юн куҫарнӑ. Шупашкар: Чӑваш АССР Государство Издательстви, 1953.

Пилӗк юплӗ ҫӑлтӑра та курӗҫ ҫынсем.

И увидят люди звезду о пяти концах.

Улттӑмӗш сыпӑк // Тани Юн. Лев Кассиль. Кӗҫӗн ывӑл урамӗ: повесть. Тани Юн куҫарнӑ. Шупашкар: Чӑваш АССР Государство Издательстви, 1953.