Çĕннисем
Ординатӑсен тӗнӗлӗ ҫинче 1 см тӑршшӗ ҫула пӗлтерекен ОА татӑк виҫсе хурар; апла вара ОА₁ татӑк 2 см тӑршшӗ ҫула пӗлтерет, ОА₂ татӑк — 4 см тӑршшӗ ҫула т. ыт. те.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Вӑхӑтсен тӗнӗлӗ ҫинче ҫакӑн пек пӗртан татӑксем виҫсе илсе хурар: ОС₁ = С₁С₂ = С₂С₃ = …; ҫав татӑксенчен кашниех графикла майпа пӗр секундӑна кӑтартать.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
2. Пӗртикӗс движени ҫулӗн графикӗ. s = vt функцин v=2 см/сек чухнехи графикне тӑвӑр. t вӑхӑта тӗрлӗ пӗлтерӗшсем парса пырса, s-ӑн ҫав кашни пӗлтерӗше тивӗҫлӗ пӗлтерӗшӗсене шутласа кӑларӑр: Координатӑсен тӳркӗтеслӗ тӗнӗлӗсене илер те, абсциссӑсен тӗнӗлне t вӑхӑтсен тӗнӗлӗ тесе, ординатӑсен тӗнӗлне 5 ҫулсен тӗнӗлӗ тесе шутлар.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫула график тӑрӑх шутлани пӗртикӗс движени чухне ӗҫе пӗртте ҫӑмӑллатмасть, анчах ҫак май сложнӑйрах тӗслӗхсенче шутламалли меслет пулса тӑма пултарать.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Анчах та ҫакна астӑвас пулать: кунта ҫулпа лаптӑк хисеп енчен ҫеҫ пӗре килеҫҫӗ, ҫул вӑл тӗрӗссипе ниепле те лаптӑк пулмасть.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫакӑнтан ӗнтӗ ҫапла вывод тума пулать: пӗртикӗс движенире t вӑхӑт хушшинче кайнӑ ҫул хисеп енчен вӑхӑтсен тӗнӗлӗпе, хӑвӑртлӑх графикӗпе тата икӗ ординатӑпа (движени пуҫламӑшӗпе вӗҫне тивӗҫлисемпе) картланса тӑракан прямоугольникӑн лаптӑкӗпе тан.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫӑв вӑхӑтрах тата 2 ӳк. ҫакна кӑтартать: 2v вӑл прямоугольник лаптӑкӗн числоллӑ пӗлтерӗшӗ, Зv — прямоугольник лаптӑкӗн числоллӑ пӗлтерӗшӗ; ҫапла майпах vt вӑл ОАВС прямоугольник лаптӑкӗн числоллӑ пӗлтерӗшӗ.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫулӑн s=vt формули тӑрӑх, 2 сек. хушшинче кайнӑ ҫул 2 сек. х v см/сек = 2v см пулать; 3 сек. хушшинче кайнӑ ҫул 3 сек. х v см/сек = 3v см пулать: t сек. хушшинче кайнӑ vt пулать.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Хӑвӑртлӑх графикӗпе усӑ курса, пӗртикӗс движенин ҫулне шутласа кӑлармалли май кӑтартса пама пулать.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Движени пӗртикӗс пулсан, хӑвӑртлӑх графикӗ вӑхӑтсен тӗнӗлӗпе параллельлӗ тӳрӗ лини пулать.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
t-пе v-н малта ҫырса кӑтартнӑ пӗлтерӗшӗсен мӑшӑрӗсене координатӑсем тесе шутласа, вӗсем тӑрӑх тӳремҫи ҫинче А₁, А₂, А₃,… точкӑсем тупатпӑр та тупнӑ точкӑсене линипе ҫыхӑнтаратпӑр.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Абсциссӑсен тӗнӗлне t вӑхӑтсен тӗнӗлӗ тесе шутлар та ун ҫине пӗртан вӑхӑтсене пӗлтерекен пӗртан лини татӑкӗсем хурса тухар; ординатӑсен тӗнӗлне v хӑвӑртлӑхсен тӗнӗлӗ тесе шутлар та ун ҫине хӑвӑртлӑх единицине пӗлтерекен пӗртан татӑксем хурса тухар.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
v = 3, 3, 3, 3, 3,… пулать.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
t = 0, 1, 2, 3, 4,… чухне
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Пӗртикӗс движенире хӑвӑртлӑх улшӑнман величина пулса тӑнипе
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
валли график тӑвар.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
1. Пӗртикӗс движени хӑвӑртлӑхӗн графикӗ.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫапла майпа тунӑ линие функци графикӗ теҫҫӗ.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫав графика тумашкӑн пӗр-пӗринпе ҫыхӑннӑ икӗ величинан числоллӑ пӗлтерӗшӗсене темиҫе мӑшӑр тупса хумалла та, кашни мӑшӑртан пӗр числине абсцисса тесе, тепӗрне ордината тесе шутламалла, унтан координатӑсен кашни мӑшӑрӗ тӑрӑх тӳремҫи ҫинче точка тупмалла, вара тупнӑ точкӑсене линипе ҫыхӑнтармалла.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Икӗ величинан функциллӗ ҫыхӑнӑвне чертеж ҫинче функци графикӗ текен пӗр-пӗр паллӑ линипе кӑтартса пама пулать.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.