Çĕннисем
Сӑртран анакан поезд ҫырмари кӗпер урлӑ 25 км/сех хӑвӑртлӑхпа каҫса кайрӗ тенине акӑ ҫапла ӑнланмалла: поезд ҫав вырӑнтан пуҫласа ҫав хӑвӑртлӑхпах пӗртикӗс куҫса пырас пулсан, вӑл 25 км/сех хӑвӑртлӑхпа пынӑ пулӗччӗ.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Поездӑн пӗр-пӗр ҫул юпи тӗлӗнчи хӑвӑртлӑхӗ тесе поезд, ҫак панӑ самантран пуҫласа е ҫак панӑ юпаран пуҫласа пӗртикӗс куҫса пырас пулсан, мӗнле хӑвӑртлӑхпа каяссине калаҫҫӗ.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Апла пулсан унӑн хӑвӑртлӑхӗ пӗрмай ӳссе пырать; поезд хирӗҫ каять пулсан, урӑхла каласан, вӑл тӑвалла каять пулсан, унӑн хӑвӑртлӑхӗ вара пӗрмай чакса пырать.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Кӑшт анаталларах каякан ҫулпа поезд пырать, тейӗпӗр.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Пӗр самантри хӑвӑртлӑхсем пӗрмай улшӑнаҫҫӗ.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Поездсен, суднӑсен, ҫуран ҫӳрекенсен, снарядсен т. ыт. хӑвӑртлӑхӗсене панӑ чухне вӗсен вӑтам хӑвӑртлӑхӗсене кӑтартса параҫҫӗ.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Пӗртикӗс движенин ҫулӗпе вӑхӑчӗ улшӑнуллӑ движениннипе пӗр пулсан, ҫавӑн пек пӗртикӗс движенин хӑвӑртлӑхне улшӑнакан движенин вӑтам хӑвӑртлӑхӗ теҫҫӗ.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Пӗтӗм ҫула пӗтӗм вӑхӑт ҫине пайласан, вӑтам хӑвӑртлӑх 33 пулнине тупатпӑр.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Поезд Мускавран Серпухова ҫитиччен пӗтӗм 99 км тӑршшӗ ҫула, улшӑнакан хӑвӑртлӑхпа пырса, 3 сех. хушши каять.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Улшӑнакан движенин вӑтам хӑвӑртлӑхне улшӑнуллӑ хӑвӑртлӑхпа кайнӑ пӗтӗм ҫула пӗтӗм кайнӑ вӑхӑт ҫине пайласа пӗлеҫҫӗ.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫак шутпа механикӑна ҫакӑн пек икӗ ӑнлав кӗртеҫҫӗ: панӑ вӑхӑт хушшинчи вӑтам хӑвӑртлӑх тата пӗр самантри хӑвӑртлӑх, урӑхла каласан, панӑ вӑхӑт тӗлӗнчи хӑвӑртлӑх, е ҫулӑн панӑ точкинчи хӑвӑртлӑх.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫавӑнпа улшӑнакан движение палӑртса памашкӑн хӑвӑртлӑх тенӗ ӑнлава сарма тивет.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Улшӑнакан движенире хӑвӑртлӑх пӗрмай улшӑнса пырать.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Пӗртикӗс движенире хӑвӑртлӑх улшӑнмасть, ӑна 1 сек. хушшинче кайнӑ ҫул тӑршшӗпе виҫме пулать.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
15. Улшӑнакан движенин вӑтам хӑвӑртлӑхӗ тата пӗр самантри хӑвӑртлӑхӗ.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Хӑш чухне, явление тӗпчесе пӗлес ӗҫе ҫӑмӑллатас шутпа, кӗске вӑхӑт хушшинче движение пӑхнӑ чухне унӑн хӑвӑртлӑхӗ улшӑнуллӑ пулнине шута илмесен те пырать, уйрӑм улшӑнакан движенисене пӗртикӗс движенисем тесе шутлама юрать.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫутҫанталӑкра тата техникӑра пулакан движенин тӗп тӗсӗ улшӑнакан движени пулса тӑрать.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫапла вара, пур тӗрлӗ куҫса пынисем те хӑйсен хӑвӑртлӑхӗсен характерӗ тӑрӑх икӗ тӗслӗ пулаҫҫӗ: 1) пӗртикӗс движени, унта хӑвӑртлӑх улшӑнман величина пулать, 2) улшӑнакан движени, унта вара хӑвӑртлӑх улшӑнакан величина пулать.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫапла ӗнтӗ, точка пӗртан вӑхӑтсенче тӗрлӗ тӑршшӗ ҫул каять пулсан, ҫавӑн пек движение улшӑнакан движени теҫҫӗ.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Пӗртанмар хӑвӑртлӑхпа куҫса пынине улшӑнакан хӑвӑртлӑхпа куҫса пыни, е улшӑнакан движени теҫҫӗ.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.