Çĕннисем
«Йӗрӗх вӑл — икӗ-виҫӗ уйрӑм ҫитӗнекен йывӑҫ, ытларах хурама. Унта пурӑнакан чунӑш чӑвашсемшӗн Киремет чунӑшӗ пекех сиенлӗ мар»,— каласа кӑтартнӑ 1889 ҫулта Чутейре пурӑннӑ ҫын.
Йӗрӗх ҫырмисенче эрех юхтарнӑ-и? // Владимир ШАКРОВ. https://yantik-press.ru/press/news/2025/ ... uhtarna-i/
Авалхи ҫынсен калаҫӑвӗсене ҫырса илнисенче «йӗрӗх» сӑмахӑн пӗлтерӗшӗ тӗрлӗрен пулни палӑрать.
Йӗрӗх ҫырмисенче эрех юхтарнӑ-и? // Владимир ШАКРОВ. https://yantik-press.ru/press/news/2025/ ... uhtarna-i/
КИРЕМЕТ ҪЫРМИСЕМ
Йӗрӗх ҫырмисенче эрех юхтарнӑ-и? // Владимир ШАКРОВ. https://yantik-press.ru/press/news/2025/ ... uhtarna-i/
Кунта сӑмахсене тӗрлӗ ҫӗрте тӗрлӗрен калани те айккинче тӑрса юлман пулӗ: йӗке-ике, йӗкел-икел, йӗтем-итем, йӗтес-етес, эрех-ерех, эрешлӗ-ерешлӗ, эрӗм-ерӗм, эрни-эрнипе-ерни-ернипе, «шӑл йӗрсе ан тӑр» — «шӑл ерсе ан тӑр».
Йӗрӗх ҫырмисенче эрех юхтарнӑ-и? // Владимир ШАКРОВ. https://yantik-press.ru/press/news/2025/ ... uhtarna-i/
Вӑл вӑхӑтра «эрех» сӑмаха «ерех» тесе каланӑ, ҫапла ҫырнӑ.
Йӗрӗх ҫырмисенче эрех юхтарнӑ-и? // Владимир ШАКРОВ. https://yantik-press.ru/press/news/2025/ ... uhtarna-i/
Ҫамрӑксем хӑйсен калаҫӑвӗсенче вӑл сасӑсен янравӗпе ҫывӑх, хӑйсем ӑнланмалла «эрех» сӑмахпа ылмаштарнӑ.
Йӗрӗх ҫырмисенче эрех юхтарнӑ-и? // Владимир ШАКРОВ. https://yantik-press.ru/press/news/2025/ ... uhtarna-i/
XIX — XX ӗмӗрсенче «йӗрӗх» сӑмах чылай ҫӗрте хӑйӗн ӑнланӑвне ҫухатма пуҫлать.
Йӗрӗх ҫырмисенче эрех юхтарнӑ-и? // Владимир ШАКРОВ. https://yantik-press.ru/press/news/2025/ ... uhtarna-i/
СӐМАХ ЫЛМАШӐВӖ
Йӗрӗх ҫырмисенче эрех юхтарнӑ-и? // Владимир ШАКРОВ. https://yantik-press.ru/press/news/2025/ ... uhtarna-i/
Вӑхӑт иртнӗҫемӗн вӑл ҫырмасене ял-йыш ҫав ятпа палӑртма пуҫланӑ.
Йӗрӗх ҫырмисенче эрех юхтарнӑ-и? // Владимир ШАКРОВ. https://yantik-press.ru/press/news/2025/ ... uhtarna-i/
Нумайӑшӗ пӗр-пӗр вӑрттӑнрах вырӑна (уйрӑмах ҫырма-ҫатрана) кайса хунӑ.
Йӗрӗх ҫырмисенче эрех юхтарнӑ-и? // Владимир ШАКРОВ. https://yantik-press.ru/press/news/2025/ ... uhtarna-i/
Чылай килте йӗрӗх пуканесенчен, кӳлеписенчен, вӗсене ҫурхи шывпа юхтарса ярса, хӑтӑлаҫҫӗ.
Йӗрӗх ҫырмисенче эрех юхтарнӑ-и? // Владимир ШАКРОВ. https://yantik-press.ru/press/news/2025/ ... uhtarna-i/
Хӗреслӗх (православи) килсе ҫитсен йӗрӗх пӗлтерӗшӗ чӑваш тӗнчекурӑмӗнче йӑшма, арканма пуҫлать.
Йӗрӗх ҫырмисенче эрех юхтарнӑ-и? // Владимир ШАКРОВ. https://yantik-press.ru/press/news/2025/ ... uhtarna-i/
А.М. Симулин ӑсчах (Элпуҫ ялӗ) ҫапла каласа кӑтартнӑ: «Пирӗн килте те йӗрӗх пулнӑ, ялӗпех пурччӗ, пулмалла. Вӑл кӗлетре кӗтесре ҫакӑнса тӑратчӗ: пӗр икӗ шит ҫӳллӗш те пурччӗ пуль, кивӗ пукане, те пир татӑкӗсемпе хупланӑ ӑна. Ӑна тытма каламастчӗҫ, кукамай ҫавна питӗ тимлетчӗ. Вӑл пукане эпӗ ҫарта чухне, 1950 ҫулсем варринче, пичче кӗлетӗн улӑм ҫийне тимӗрпе улӑштарнӑ май, ҫухалнӑ пулмалла».
Йӗрӗх ҫырмисенче эрех юхтарнӑ-и? // Владимир ШАКРОВ. https://yantik-press.ru/press/news/2025/ ... uhtarna-i/
«Йӗрӗх кӳлепине (пуканине) хӗрарӑм тумӗ тӑхӑнтарнӑ, ӑна пӳрт таврашӗнче е кӗлетре упранӑ. Йӗрӗх — йӑха хӳтӗлекен чунӑш. Нумай музейсенче хӗрарӑм сӑнлӑ, хӗрлӗ ҫыхӑллӑ, татӑк-кӗсӗкрен е улӑмран тунӑ пуканесене Йӗрӗх тесе кӑтартаҫҫӗ»,— ҫырать тӗпчевҫӗ.
Йӗрӗх ҫырмисенче эрех юхтарнӑ-и? // Владимир ШАКРОВ. https://yantik-press.ru/press/news/2025/ ... uhtarna-i/
Кӗнекере этнограф чӑваш хӗрарӑмӗсен аталану чунӑшне (туррине), йӗрӗхе тӗрлӗ енчен чылай тӗслӗхсемпе ҫирӗплетсе тишкернӗ.
Йӗрӗх ҫырмисенче эрех юхтарнӑ-и? // Владимир ШАКРОВ. https://yantik-press.ru/press/news/2025/ ... uhtarna-i/
Чӑваш халӑх ӑс-хакӑлӗпе ӳнер академийӗн ертӳҫи Е.Е. Ерагин 2017 ҫулта «Йӗрӗх» ятлӑ кӗнеке кӑларчӗ.
Йӗрӗх ҫырмисенче эрех юхтарнӑ-и? // Владимир ШАКРОВ. https://yantik-press.ru/press/news/2025/ ... uhtarna-i/
Ӗлӗкхи чӑвашсем ҫак пуканене пӳрт таврашӗнче пӗр ҫул тытнӑ та ҫуркунне ялтан аякра вырнаҫнӑ «Йӗрӗх ҫырмине» кайса шывпа юхтарса янӑ.
Йӗрӗх ҫырмисенче эрех юхтарнӑ-и? // Владимир ШАКРОВ. https://yantik-press.ru/press/news/2025/ ... uhtarna-i/
Йӗрӗх (Ирих) — по традиционным верованиям чувашей, божество-хранитель домашнего очага, дух, способный насылать на людей болезни».
Йӗрӗх ҫырмисенче эрех юхтарнӑ-и? // Владимир ШАКРОВ. https://yantik-press.ru/press/news/2025/ ... uhtarna-i/
Тутар республикинчи Емелькино ялӗ ҫывӑхӗнчи Эрех ҫырми ҫинчен Микулай Павловски тӗпчевҫӗ ҫапла ҫырать: «Эрех ҫырми — это измененное «Йӗрӗх ҫырми».
Йӗрӗх ҫырмисенче эрех юхтарнӑ-и? // Владимир ШАКРОВ. https://yantik-press.ru/press/news/2025/ ... uhtarna-i/
Канаш районӗнче Йӗрӗх ҫырми, Муркаш тӑрӑхӗнче Йӗрӗхкасси ялӗ пуррине пӗлтерет.
Йӗрӗх ҫырмисенче эрех юхтарнӑ-и? // Владимир ШАКРОВ. https://yantik-press.ru/press/news/2025/ ... uhtarna-i/