Чӑваш чӗлхи корпусӗ

«Требине» ят антика вӑхӑтӗнчи «Травуни» ятран пулнӑ — ҫак ятпа ӗлӗк-авал Адриатика тинӗсӗ хӗрринчи Котортан пуҫласа Дубровник таран сарӑлса выртакан тавралӑха (паянхи кунхи хулапа унӑн таврашӗнчи тусем те унта кӗнӗ) каланӑ пулнӑ.

Само название — «Требине» происходит от античного «Травуния» — так в древности называлась местность на берегу Адриатического моря от Котора до Дубровника, включавшая нынешний город и окружающие его горы.

Требине // Аҫтахар Плотников. https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1% ... 0%BD%D0%B5

Крымӑн кӑнтӑрти хӗрринче климат типӗ, Кавказӑн Хура тинӗс хӗрри — Союзри чи йӗпе-сапаллӑ вырӑн: хӗвеланӑҫӗнчен вӗрекен ҫилсем Хура тинӗсрен кунта нӳрӗк илсе килеҫҫӗ, ӑна ҫӳллӗ тусем малалла ямаҫҫӗ, ҫавӑнпа ту хӗррисенче вӑйлӑ ҫумӑрсем ҫӑваҫҫӗ.

Южный берег Крыма имеет сухой климат, а Черноморское побережье Кавказа является самым влажным местом Союза: западные ветры несут сюда влагу с Черного моря, она задерживается высокими горами и выпадает на их склонах обильными дождями.

Климат // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Крымӑн кӑнтӑрти хӗррине тата Кавказӑн Хура тинӗс хӗрринчи вырӑнсене ҫурҫӗрти сивӗ ҫилсенчен тусем хӳтӗлесе тӑраҫҫӗ, ҫавӑнпа унта климат ӑшӑ, тропик ҫумӗнчи пек.

Южный берег Крыма и Черноморское побережье Кавказа защищены с севера от холодных ветров горами и имеют теплый подтропический климат.

Климат // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Вӗсенчен кашни мӗнле тусем ҫинчен юхса анать?

С каких гор каждая из них стекает?

Юханшывсем // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Вӗсем мӗнле тусем ҫинче пуҫланса каяҫҫӗ?

На каких горах начинаются?

Юханшывсем // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Днестр шывӗ мӗнле тусем ҫинче пуҫланать?

В каких горах начинается река Днестр?

Юханшывсем // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Хӑш тусем пуринчен лутра?

Какие из гор самые низкие?

Ҫӗр ҫийӗ // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Унӑн кӑнтӑр-хӗвелтухӑҫ еннелли хӗрринче мӗнле тусем пур?

С какими горами — на юго-востоке?

Ҫӗр ҫийӗ // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Кӑнтӑр-хӗвелтухӑҫӗнче ҫав айлӑмлӑх хӗрринче мӗнле тусем пур?

С какими горами — на юго-востоке?

Ҫӗр ҫийӗ // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Унӑн хӗвеланӑҫри хӗрринче мӗнле тусем пур?

С какими горами граничит на западе?

Ҫӗр ҫийӗ // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Кӑнтӑрти хӗрринче мӗнле тусем пур?

С какими горами граничит на юге?

Ҫӗр ҫийӗ // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Хӗвелтухӑҫенче мӗнле тусем пур?

Какие горы находятся на востоке?

Ҫӗр ҫийӗ // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

ССР Союзӗнче тусем те пур.

Есть в СССР и горы.

Ҫӗр ҫийӗ // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Тусем хушшинчи улӑхпа шыв кӗрлесе юхать.

По долине шумит горная речка.

Урал тӑвӗсем // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Ӗмӗртенпех ҫав пуянлӑхсем ҫын куҫне курӑнмасӑр тусем ӑшӗнче пытанса выртнӑ.

Веками лежали эти богатства, скрытые от глаз людей.

Кавказри хуҫалӑх строительстви // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Тусем ӑшӗнче темӗн чухлӗ пуянлӑх выртать.

В недрах гор имеются огромные богатства:

Кавказри хуҫалӑх строительстви // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Тусем ҫинчи аулсенче электричество ҫутти ҫутӑлать.

Загорается электрический свет по горным аулам.

Кавказри хуҫалӑх строительстви // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Тусем хушшипе кӗрлесе юхса, ӗлӗк кӗперсене ватнӑ тата ҫырансемпе ялсене те ҫӗмӗре-ҫӗмӗре кайнӑ юханшывсем халӗ ҫынна усӑ кӳме пуҫлаҫҫӗ.

Бурные горные реки, которые раньше лишь сносили мосты, разрушали берега и селения, начинают теперь работать на пользу людей.

Кавказри хуҫалӑх строительстви // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Сванетире ӗлӗк урапа курман, унта уйри тырра, утта ҫунасемпе турттарнӑ; ҫурӑм хыҫне япала ҫакса ҫынсем тусем урлӑ ҫуран е лаша ҫине утланса ҫӳренӗ.

Сванетия не знала колес — хлеб с полей и сено возили на санях, а люди с вьюками пробирались через горы пешком или верхом.

Сванетире // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Тусем хушшинче кӗрлесе юхакан пӗр шыв хӗррипе, чӑнкӑ чулсӑртсем ҫийӗпе ансӑр сукмак выртать.

Узенькая опасная тропа лепится по отвесной стене скал над бурной горной рекой.

Сванетире // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.