Шырав
Шырав ĕçĕ:
Хӑвӑртланнине тата мӗн чухлӗ вӑхӑт аннине пӗлмелле.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Эпир пуҫра шухӑшлакан ҫак движени чӑнни пекрех пултӑр тесе, пӗртикӗс движенисен хӑвӑртлӑхӗсем кашни ҫур секунда вӗҫӗнче а/2 чухлӗ улшӑнаҫҫӗ тесе шухӑшлар.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫав пуҫламӗш хӑвӑртлӑха кӑтартакан татӑк вӗҫӗнчен абсциссӑсен тӗнӗлӗпе параллельлӗ лини туртсан, ҫав лини кашни ординатӑран хӑвӑртлӑх пӗр-пӗр вӑхӑтра мӗн чухлӗ ӳснине кӑтартакан татӑк татса илет; сӑмахран, пӗрремӗш секунда хушшинче хӑвӑртлӑх мӗн чухлӗ ӳснине Е₁ Д₁ = 1 см/сек татӑк кӑтартать: ҫур секунда хушшинче ӳснине ак ҫак татӑк кӑтартать:
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫав поездах тӑвалла хӑпаракан тӗле ҫитсе, — 1 м/сек² чухлӗ пӗртикӗс чакса пыракан хӑвӑртлӑхпа пыма тытӑнсан, унӑн хӑвӑртлӑхӗ секунда хушшинче — 1 м/сек чухлӗ улшӑнать, вара вӑл пӗр секунда иртсен v₁ = 10 м/сек + (-1 м/сек) = 9 м/сек пулать, икӗ секунда иртсен v₂ = 9 м/сек + (-1 м/сек) = 8 м/сек пулать тата малалла та ҫаплах.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Горизонтальлӗ участок тӑрӑх 10 м/сек хӑвӑртлӑхпа пыракан поезд анаталла анма тытӑнса +2 м/сек² чухлӗ пӗртикӗс хӑвӑртланса пыма тытӑнсан, унан хӑвӑртлӑхӗ вара пӗр секунда хушшинче 2 м/сек чухлӗ ӳсет, ҫавӑнпа хӑвӑртлӑх пӗр секунда иртсен v₁ = 10 м/сек + 2 м/сек = 12 м/сек пулать.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Хӑвӑртлӑх пӗртан вӑхӑтсем хушшисенче хуть те мӗнлисенче те пӗртан пысӑкӑш чухлӗ улшӑнса пырать пулсан, ҫавӑн пек движение пӗртикӗс улшӑнакан движени теҫҫӗ.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Опыт кӑтартнӑ тӑрах, алӑран вӗҫерсе янӑ пӗчӗк шар ӳкнӗ чухне унӑн хӑвӑртлӑхӗ пӗр секунда хушшинче хӑвӑртлӑхӑн 980 единици чухлӗ улшӑнать: ҫапла вара, хӑвӑртланни те хӑвӑртланнин 980 единиципе тан пулать.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Япала куҫса пынӑ чухне хӑвӑртлӑх 1 сек. хушшинче пӗр единица чухлӗ ӳсет пулсан, вара хӑвӑртланни те хӑйӗн единиципе пулать; пӗр секунда хушшинче хӑвӑртлӑх 10 единица чухлӗ ӳсет пулсан, вара хӑвӑртланни те хӑвӑртланнин единиципе тан пулать.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫапла ӗнтӗ, хӑвӑртланнин единици тесе ҫакӑн пек улшӑнакан движенин хӑвӑртланнине йышӑнаҫҫӗ: ҫавӑн пек движенин хӑвӑртлӑхӗ кашни секундӑра хӑвӑртлӑхӑн пӗр единици чухлӗ ӳсет.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Хӑвӑртланни мӗнли ҫинчен хӑвӑртлӑх 1 сек. хушшинче мӗн чухлӗ улшӑнни тӑрӑх калама пулать.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Хӑвӑртлӑх улшӑннине, сӑмахран вӑл 12 см/сек чухлӗ улшӑннине анчах пӗлнипе, хӑвӑртланни мӗн иккенне пӗлме ҫук-ха; тата вӑл мӗнле вӑхӑт хушши улшӑннине пӗлмелле.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Улшӑнакан движенин вӑтам хӑвӑртланни вӑл хӑвӑртлӑх 1 сек. хушшинче мӗн чухлӗ улшӑннипе виҫӗнекен величина пулса тӑрать.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Улшӑнакан движенире хӑвӑртлӑх мӗн чухлӗ хӑвӑрт улшӑннине палӑртса памашкӑн механикӑна хӑйне уйрӑм механикӑлла величина — хӑвӑртланни тенӗскер — кӗртеҫҫӗ.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫапла ӗнтӗ, ҫав виҫӗ тӗрлӗ улшӑнакан движенисем пӗр-пӗринчен хӑйсен хӑвӑртлӑхӗсем пуҫламӗшӗнчи нульпе тан пӗлтерӗшрен пуҫласа пӗр минута иртнӗ чухнехи пӗлтерӗше ҫитиччен мӗн чухлӗ хӑвӑрт улшӑннипе уйӑрӑлса тӑраҫҫӗ.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Иккӗмӗш япала пӗрремӗшне мӗн чухлӗ вӑхӑтран тата мӗн чухлӗ кайсан хӑваласа ҫитӗ?
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Хӗвелпе Ҫӗр хушши вӑтамран 149,5 * 10⁶ км пулсассӑн, ҫутӑ Хӗвелтен Ҫӗр патне мӗн чухлӗ вӑхӑтра (1 сек. таран тӗрӗслӗхпе шутласан) ҫитет.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Пӗр минут хушшинче вӑл мӗн чухлӗ сарӑлать?
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Механикӑлла движени ҫутҫанталӑкра темӗн чухлӗ, темиҫе тӗрлӗ тата ялан пулса пырать.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫак вар тӑрӑх мӗн чухлӗ йӑмра-ҫӳҫе ҫитӗнтерчӗ пирӗн хуралҫӑмӑр!
Сӑртри палӑк // Александр Савельев-Сас. Савельев-Сас, А. С. Шӑнкӑравлӑ пӗкӗ: повеҫсем. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издательстви, 1992. — 272 с. — 187–271 с.
— Ак ҫакӑн чухлӗ пур тӗрӗсси, — кача пӳрнин чӗрни вӗҫне кӑтартрӗ лешӗ.
Сӑртри палӑк // Александр Савельев-Сас. Савельев-Сас, А. С. Шӑнкӑравлӑ пӗкӗ: повеҫсем. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издательстви, 1992. — 272 с. — 187–271 с.