Чӑваш чӗлхи корпусӗ

Шырав

Шырав ĕçĕ:

ытти сăмах пирĕн базăра пур.
ытти (тĕпĕ: ытти) сăмах форми çинчен тĕплĕнрех пăхма пултаратăр.
Ҫавӑнпа та «Али паттӑр», «Упа хӑлха», «Аван», «Типӗ ҫырма паттӑрӗ» евӗр тата ытти паттӑр юмахӗсене кӗнекене кӗртмерӗмӗр.

По вышеназванным причинам мы не включили в книгу тексты «Али-батыр», «Медвежье ухо», «Аван», «Батыр суходола» и другие подобные сказки.

Чӑваш паттӑр юмахӗсен тӗнчи // Н.Г. ИЛЬИНА. Паттӑр юмахӗсем. Пӗрремӗш кӗнеке. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издвтельстви, 2019. — 384 с. — 6-25 с.

Кӗнекене редакциленӗ чухне вара, вӗсен чӗлхине те, ытти юмахсен чӗлхине пӗрпеклетес шутпа, литературӑлатма йышӑннӑ».

но впоследствии было решено для единообразия стиля все сказки подвергнуть литературной обработке.

Чӑваш паттӑр юмахӗсен тӗнчи // Н.Г. ИЛЬИНА. Паттӑр юмахӗсем. Пӗрремӗш кӗнеке. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издвтельстви, 2019. — 384 с. — 6-25 с.

Унсӑр пуҫне ЧПГӐИ ӑслӑлӑх архивӗнчи ытти пайсенче упранакан алҫырусене те пӑхса тухнӑ.

Кроме того, просмотрены рукописи, хранящиеся в других отделах НА ЧГИГН:

Чӑваш паттӑр юмахӗсен тӗнчи // Н.Г. ИЛЬИНА. Паттӑр юмахӗсем. Пӗрремӗш кӗнеке. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издвтельстви, 2019. — 384 с. — 6-25 с.

Кунта ҫакна та палӑртса хӑварма пулать: пушкӑрт, балкар, карачай, осетин тата туллӑ-сӑртлӑ вырӑнсенче пурӑнакан ытти халӑхсен фольклорӗнче каччӑ (ывӑл) ту хысакӗнчен ҫуралса тухни ҫинчен калакан мотив анлӑ сарӑлнӑ.

Здесь хотелось бы заметить следующее: о чудесном рождении сына из скалы часто говорится в сказках башкир, балкарцев, карачаевцев, осетин и других народов, населяющих горные местности.

Чӑваш паттӑр юмахӗсен тӗнчи // Н.Г. ИЛЬИНА. Паттӑр юмахӗсем. Пӗрремӗш кӗнеке. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издвтельстви, 2019. — 384 с. — 6-25 с.

Ытти текстсенче ача тӗлӗнтермӗш майсемпе ҫурални тӗрлӗрен пулать: яшкалӑх ҫӑнӑхӗнчен тунӑ этем кӗлеткинчен («Яшкалӑх паттӑр»), вӑрмантан илсе килнӗ ӑвӑса пуртӑпа касса тунӑ кӗлеткерен («Антей паттӑр ҫинчен»), старике хӗненӗ хыҫҫӑн хуҫӑлса пӗтнӗ туя татӑкӗсенчен («Туй Тупала», «Туя паттӑр»), Турра хытӑ кӗлтунипе («Лазар Лазарчпа Иван Иванч патша»), виҫӗ ҫул чухӑн-мӗскӗнсене пурлӑхне парса тӑнӑ хыҫҫӑн («Мӑн Ҫӑпата юмаххи»), шывпа вӗретсе ӗҫнӗ вӑрманти курӑкран («Вархонь ҫӗленсемпе ҫапӑҫни»), ҫинӗ пӑрҫаран («Пӑрҫа паттӑр»), лаххана пӑрахнӑ чуста татӑкӗнчен («Чуста паттӑр»), старик ӗнси ҫине тухнӑ ҫӑпанран («Ҫӑпан паттӑр») т. ыт. те.

В других текстах чудесное происхождение связано с употреблением предметов, символизирующих плодородие, в частности дерева, растения. В «Сказке об Антее-батыре» в ребенка-богатыря превращается фигурка, вырезанная из осинового полена, а в текстах «Туй Тубала», «Туя-батыр» — фигурка из куска посоха, сломавшегося от ударов, нанесенных старику. Заварив лесную траву, получает чудодейственный напиток для зачатия героиня сказки «О сражении Вархоня со змеями», употребление в пищу гороха явилось способом зачатия и рождения нового батыра в другой сказке («Пырзя-батыр»). Слепленная из теста кукла вдруг обращается в богатыря («Яшкалых-батыр», «Чуста-батыр»). Встречаются сюжеты о богатырях, вымоленных у Бога («Лазар Лазарч и царь Иван Иванч») или дарованных за милосердные поступки («Сказка о Большом Лапте»).

Чӑваш паттӑр юмахӗсен тӗнчи // Н.Г. ИЛЬИНА. Паттӑр юмахӗсем. Пӗрремӗш кӗнеке. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издвтельстви, 2019. — 384 с. — 6-25 с.

Н. Зарипов: «Ытти халӑхсенни пекех, пушкӑрт паттӑр юмахӗсенче пулӑ ҫинӗ хыҫҫӑн хӗрарӑм пӗтӗленни ҫинчен калакан мотив тӗпре. Ҫак мотива М.Х. Мингажетдинов пулӑ кульчӗпе ҫыхӑнтарать, урӑхла каласан, пулла ҫынсем тотем вырӑнне хунӑ», — тесе ҫырать.

По этому поводу Н. Зарипов отмечает, что характерным «для башкирских сказок, как и для сказок других народов, является зачатие от съеденной рыбы». И в качестве подтверждения мысли приводит мнение другого исследователя: «Мотив съедения рыбки с целью получения желанного зародыша башкирский фольклорист М.Х. Мингажетдинов связывал с древним культом рыбы, т. е. с отношением к ней, как тотему».

Чӑваш паттӑр юмахӗсен тӗнчи // Н.Г. ИЛЬИНА. Паттӑр юмахӗсем. Пӗрремӗш кӗнеке. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издвтельстви, 2019. — 384 с. — 6-25 с.

Чике старик хур сухал (ытти тӗрӗк халӑхӗсен юмахӗсенче: иргаил, гифрит, ифрит т. ыт. те) сӑнарӗ вырӑс юмахӗсенчи «мужичок с ноготок, борода с локоток» текен героя ҫывӑх илтӗнет.

Образ Чиге-старика (Чике старик хур сухал, букв.: «старик в локоть, а борода в два локтя»; в сказках других тюркских народов: иргаил, гифрит, ифрит и др. ) близок в русских сказках к герою «мужичок с ноготок, а борода с локоток».

Чӑваш паттӑр юмахӗсен тӗнчи // Н.Г. ИЛЬИНА. Паттӑр юмахӗсем. Пӗрремӗш кӗнеке. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издвтельстви, 2019. — 384 с. — 6-25 с.

Ҫавӑнпа ушкӑнланӑ чухне тӗп ӗҫ-пуҫ хӑш сюжет йӗрӗпе ытларах аталаннине мала хутӑмӑр, ытти текстсенчен уйрӑларах тӑракан паттӑр юмахӗсене хӑйсене пӗр пӗчӗк ушкӑн туса хӑвартӑмӑр.

Фактор, позволивший разграничить и сгруппировать подобные тексты, — это особенность развития основной сюжетной линии в произведении. В итоге богатырские сказки, не соответствующие характеристике тех и других разновидностей, объединены нами в немногочисленную группу, отличающуюся от всех остальных, вместе взятых.

Чӑваш паттӑр юмахӗсен тӗнчи // Н.Г. ИЛЬИНА. Паттӑр юмахӗсем. Пӗрремӗш кӗнеке. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издвтельстви, 2019. — 384 с. — 6-25 с.

А.К. Салмин ӗҫӗсене танлаштаруллӑ-историллӗ меслетпе тишкерни уйӑрса тӑрать, ҫавӑнпах чӑваш паттӑр юмахӗсене ытти тӗрӗк халӑхӗн сӑмахлӑхӗнчи паттӑр юмахӗсемпе тата тӗрӗксен паттӑрлӑх эпосӗпе ҫума-ҫум лартса пӑхнине пӗрре мар куратпӑр.

Работы этого исследователя отличает использование сравнительноисторического подхода, в них нередко наблюдаем сопоставление чувашских богатырских сказок с такими же произведениями ряда тюркских народов и тюркским богатырским эпосом.

Чӑваш паттӑр юмахӗсен тӗнчи // Н.Г. ИЛЬИНА. Паттӑр юмахӗсем. Пӗрремӗш кӗнеке. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издвтельстви, 2019. — 384 с. — 6-25 с.

Унсӑр пуҫне, чӑваш юмахӗсенчи паттӑр мӗнле-мӗнле асамлӑ мелсемпе ҫуралнине тишкерет, ҫавӑн ҫинчен калакан мотив типологийӗсене уҫса парать, курӑмлӑ тӗслӗхсем илсе кӑтартать, ытти халӑх сӑмахлӑхӗнчи текстсемпе танлаштарать.

Кроме того, Салмин подробно анализирует, каким чудесным образом происходит появление в различных сказках героя-батыра, исследует типологию данного мотива, демонстрируя множество ярких примеров и сравнивая с образцами словесного творчества других народов.

Чӑваш паттӑр юмахӗсен тӗнчи // Н.Г. ИЛЬИНА. Паттӑр юмахӗсем. Пӗрремӗш кӗнеке. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издвтельстви, 2019. — 384 с. — 6-25 с.

«Египет, инди, монгол, китай, иран, вавилон, славян тата ытти халӑх пекех, чӑвашсем те шыва нумай пуҫлӑ (виҫӗ, ултӑ, тӑхӑр, вун икӗ) ҫӗлен-аҫтаха сӑнарӗпе танлаштарни» пирки каланӑ.

Он, в частности, пишет: «Как и у народов Египта, Индии, Монголии, Китая, Ирана, как у вавилонян, славян и других, у чувашей река часто отождествляется со змеем-драконом, у которого множество (три, шесть, девять, двенадцать) голов».

Чӑваш паттӑр юмахӗсен тӗнчи // Н.Г. ИЛЬИНА. Паттӑр юмахӗсем. Пӗрремӗш кӗнеке. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издвтельстви, 2019. — 384 с. — 6-25 с.

Уйрӑмах ӑнлантарусемпе нумай ӗҫленӗ: кашни текста кам, хӑҫан, ӑҫта, мӗнле ҫырса илнине кӑтартнӑ; ӑна Н.П. Андреев кӑтартмӑшӗнчи хӑш сюжет номерӗпе тӳр килнине палӑртнӑ; юмах тӗп шухӑшне уҫса панӑ, хӑш-пӗр юмах ытти халӑх хушшинче мӗн тери анлӑ сарӑлнине асӑрхаса иртме, вӗсене танлаштарса пӑхма тӑрӑшнӑ; кивелнӗ сӑмахсене ӑнлантарнӑ.

Особенно много автор-составитель работал над комментариями: указано кем, когда, где и как записан тот или иной текст; какому сюжетному номеру он соответствует в указателе Н.П. Андреева; какова основная идея сказки; какое распространение получила она у других народов. Объяснены устаревшие слова.

Чӑваш паттӑр юмахӗсен тӗнчи // Н.Г. ИЛЬИНА. Паттӑр юмахӗсем. Пӗрремӗш кӗнеке. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издвтельстви, 2019. — 384 с. — 6-25 с.

Кунта пирӗншӗн тӗпчевҫӗ «Йӑван паттӑр», «Али паттӑр», «Хӗвелпе уйӑха тыткӑнран хӑтарни» тата ытти ҫакӑн йышши паттӑр юмахӗсенче чӑваш эпосӗн тӗпренчӗкӗсем упранса юлнине асӑрхани уйрӑмах хаклӑ.

Для нас особенно важно то, что не обойдены вниманием богатырские сказки, отмечено, что такие из них, как «Иван-батыр», «Алибатыр», «Освобождение солнца и луны», позволяют судить по сохранившимся крупицам о всем многообразии и богатстве народного эпоса.

Чӑваш паттӑр юмахӗсен тӗнчи // Н.Г. ИЛЬИНА. Паттӑр юмахӗсем. Пӗрремӗш кӗнеке. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издвтельстви, 2019. — 384 с. — 6-25 с.

«Ӗлӗкхи чӑваш халӑх юмахӗсем ҫинчен» статьяра чӑваш юмахӗсене кам-кам пуҫтарни ҫинчен ҫырать, ҫак хайлавсен чӗлхе хӑйне евӗрлӗхне асӑрхать, «асамлӑ юмахсенче мифологилле элементсем (ҫӗленсемпе ҫапӑҫакан паттӑрсем, ҫӗр айӗнчи патшалӑх тата ытти ҫинчен каласа пани) сыхланса юлни» пирки калать.

В статье «О древних чувашских народных сказках» он описывает деятельность собирателей сказок, отмечает языковые особенности этих произведений, говорит о сохранении в волшебных сказках мифологических элементов (сражение богатыря со змеем, существование подземного мира) и др.

Чӑваш паттӑр юмахӗсен тӗнчи // Н.Г. ИЛЬИНА. Паттӑр юмахӗсем. Пӗрремӗш кӗнеке. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издвтельстви, 2019. — 384 с. — 6-25 с.

ХХ ӗмӗрӗн 90-мӗш ҫулӗсенче ҫӗршыври йывӑр лару-тӑрӑва пула юмах пуххисем кӑна мар, ытти кӗнекесене пичетлесе кӑларас ӗҫ те кӑткӑсланать, экспедицисене кайса халӑх сӑмахлӑхне пухасси те чарӑнса ларас патнех ҫитет.

В 90-х гг. XX в. в связи с непростым социально-экономическим положением в стране усложнилась и издательская деятельность. Усугубилась ситуация с организацией экспедиций по сбору фольклорных материалов.

Чӑваш паттӑр юмахӗсен тӗнчи // Н.Г. ИЛЬИНА. Паттӑр юмахӗсем. Пӗрремӗш кӗнеке. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издвтельстви, 2019. — 384 с. — 6-25 с.

Ҫакӑн хыҫҫӑн иртнӗ ӗмӗрӗн 30-мӗш ҫулӗсенче умлӑ-хыҫлӑн чӑваш юмахӗсен тата ытти пуххисем тухаҫҫӗ, вӗсен шутӗнче ҫаксене асӑнма пулать: «Детские сказки», «Ачасен юмаххисем», «Чувашские сказки», «Ача-пӑча юмахӗсем».

Затем один за другим следуют сборники «Детские сказки», «Детские сказки», «Чувашские сказки», «Детские сказки».

Чӑваш паттӑр юмахӗсен тӗнчи // Н.Г. ИЛЬИНА. Паттӑр юмахӗсем. Пӗрремӗш кӗнеке. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издвтельстви, 2019. — 384 с. — 6-25 с.

Чӑвашсем хушшинче 1908 ҫулхи январьччен пурӑнса вӑл ӗлӗкхи Чӗмпӗр кӗпӗрнинчи Таяпапа Улхаш ялӗсенче тата хальхи Чӑваш Республикинчи Шупашкар районӗнчи Вомпукассипе Пысӑк Карачурара, Чантӑрта, Сӗнтӗр районӗнчи Пушкӑрт ялӗнче юрӑсем, юмахсем (50 юмах, вӗсем хушшинче хӑйне евӗр 4 паттӑр юмахӗ пур) тата ытти сӑмахлӑха ҫыраҫыра илнӗ.

Общаясь с чувашским населением селений Таяба и Улхаш Симбирской губернии, Вомбукасы (Альгешево), Большие Карачуры, Чандрово, Пошкарды Казанской губернии, он записал тексты песен, сказки (50 сказок, в том числе 4 оригинальные богатырские) и другие образцы устно-поэтического творчества.

Чӑваш паттӑр юмахӗсен тӗнчи // Н.Г. ИЛЬИНА. Паттӑр юмахӗсем. Пӗрремӗш кӗнеке. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издвтельстви, 2019. — 384 с. — 6-25 с.

Вӑл 1900 ҫулта ӗлӗкхи Самар кӗпӗрнинчи Бугуруслан уесӗнчи Ҫӗн Якал ялӗ таврашӗнче виҫӗ уйӑх хушши пурӑнса ытти фольклор материалӗпе пӗрле 37 юмах ҫырса илнӗ (вӗсем хушшинче икӗ паттӑр юмахӗ пур).

В 1900 г., находясь в течение трех месяцев в д. Новое Якушкино Бугурусланского уезда Самарской губернии, он зафиксировал фольклорные материалы, в том числе 37 сказок, среди которых две богатырские.

Чӑваш паттӑр юмахӗсен тӗнчи // Н.Г. ИЛЬИНА. Паттӑр юмахӗсем. Пӗрремӗш кӗнеке. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издвтельстви, 2019. — 384 с. — 6-25 с.

Тӑван халӑхӑн ӑс-хакӑл культурине упраса хӑварас, ҫав пуянлӑхпа ытти халӑх вулаканӗсемпе тӗпчевҫисене паллаштарас тӗллевпе Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗ 40 томран тӑракан фольклор пуххине хатӗрлеме тытӑнчӗ — вӑл харӑсах икӗ чӗлхепе тухса пырӗ.

Преследуя цель сохранить и приумножить их интерес к духовной культуре этноса, а также расширить читательскую и исследовательскую аудиторию за счет иноязычных соотечественников, Чувашский государственный институт гуманитарных наук приступил к изданию свода фольклора в 40 томах на двух языках.

Редколлегирен // ЧПГӐИ. Паттӑр юмахӗсем. Пӗрремӗш кӗнеке. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издвтельстви, 2019. — 384 с. — 4с.

Унсӑр пуҫне электронлӑ карттӑсем илсе пыма, ҫул-йӗрсене йӗркелеме, ҫӑмӑллӑхлӑ рецептсем ҫырса пама, ытти больницӑсенчи специалистсемпе телемедицина консультацийӗсем ирттерме май пур.

Куҫарса пулӑш

Уфари пысӑк больницӑсенчен пӗри нацпроекта пула 40 компьютер илнӗ // Ҫутӑ ҫул. https://sutasul.ru/articles/natsi-proekc ... ln-3352953

Страницăсем:

Меню

 

Статистика

...тĕплӗнрех