Чӑваш чӗлхи корпусӗ

Чурасемпе суту-илӳ тӑвас тӗлӗшпе султансем кӑна пултарнӑ, вӗсемех ытти ҫӗрсенчен килнӗ сутӑҫсенчен хырҫӑ пухнӑ, Египетра сутӑннӑ чурашӑн пошлина илнӗ.

Султаны обладали монопольным правом работорговли, собирали налоги с прибывших торговцев и экспортные пошлины с рабов, продаваемых в Египте.

Дарфур султанлӑхӗ // Аҫтахар Плотников. https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0% ... 1%85%D3%97

1898 ҫулхи авӑн уйӑхӗнче Аслӑ Британи Судана ярса илнӗ хыҫҫӑн Дарфур султанатлӑхӗ сӑмах ҫинче никама пӑхӑнман патшалӑх пек сыхланса юлнӑ.

После захвата в сентябре 1898 году Судана Великобританией Дарфурский султанат сохранял формальную независимость.

Дарфур султанлӑхӗ // Аҫтахар Плотников. https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0% ... 1%85%D3%97

Суйласа илнӗ хайлавӗсем

Избранная библиография

Рысс Евгений Самойлович // Аҫтахар Плотников. https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D1% ... 0%B8%D1%87

ССР Союзӗнчи ӗҫҫыннисем совет влаҫӗ вӑхӑтӗнче мӗн кӗрешсе илнӗ, ҫавсене чи паллисене пурне те унта ҫырса хунӑ.

В ней записано все главное, чего добились трудящиеся СССР за время существования советской власти.

1. Советлӑ Социализмлӑ Республикӑсен Союзӗ // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Пӗр километр тӑршшӗ плотина Урал шывне пӳлсе лартнӑ та тыткӑна илнӗ шыва тытса тӑрать.

Плотина длиной в километр перегородила реку Урал и держит взятую в плен воду.

Магнитогорск // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Ешерсе ӳсекен курӑксем хупласа илнӗ ҫарансем тӑрӑх лайӑх сукмак кукӑр-макӑр авкаланса каять.

Хорошая тропа извивалась по лугам, покрытым буйнорастущими травами.

Кавказ тӑвӗсем хушшинче // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Йывӑҫсемпе тӗмӗсене пӗтӗмпех йӗплӗ лианӑсем явса илнӗ.

Увитые колючими лианами.

Чей плантацийӗнче // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Кавказа вӑрҫса илнӗ чух, абхазецсем пуринчен те хытӑрах парӑнмасӑр, хирӗҫ тӑнӑ.

Абхазцы оказали наибольшее сопротивление при завоевании Кавказа.

Кавказӑн Хура тинӗс хӗрринчи хуҫалӑх тата халӑх пурӑнӑҫӗ мӗнле лайӑхланса пырать // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Кавказри халӑхсене патша правительстви хӗҫпӑшал тытса вӑйпа пӑхӑнтарнӑ, чи лайӑх ҫӗрӗсене туртса илнӗ.

Царское правительство покорило кавказские народы и захватило лучшие земли вооруженной силой.

Кавказӑн Хура тинӗс хӗрринчи хуҫалӑх тата халӑх пурӑнӑҫӗ мӗнле лайӑхланса пырать // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Тинӗс хӗррине те, тусен айккисене те талккӑшпех сип-симӗс вӑрман витсе илнӗ.

И побережье и склоны гор покрыты сплошной зеленой массой леса.

Ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Пушӑ хирсенчи халӑхран чи лайӑх ҫӗрсене турта-турта илнӗ, вӗсенчен ҫӗрмамӑкне, выльӑх-чӗрлӗхне пит йӳнӗ хакпа илсе тӑнӑ.

У народов пустынь отнимали лучшие земли, за бесценок скупали хлопок и скот.

Октябрьти социализмлӑ Аслӑ революциччен пушӑ хирсен зонинчи халӑх мӗнле пурӑннӑ // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Пушӑ хирсен зонинчи ҫӗрсене патша правительстви хӑй аллине хӗҫпӑшалпа пырса ярса илнӗ.

Силой оружия захватило царское правительство расположенные в зоне пустынь земли.

Октябрьти социализмлӑ Аслӑ революциччен пушӑ хирсен зонинчи халӑх мӗнле пурӑннӑ // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Рабочисемпе инженерсем социализмла хуҫалӑх валли ҫутҫанталӑкран пит нумай нефть туртса илнӗ.

Огромное количество нефти отвоевали у природы для социалистического хозяйства рабочие и инженеры.

Ҫӗр айӗнчи усӑллӑ япаласемпе промышленность // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Ҫав стенапа тинӗсрен пӗр пайне уйӑрса татса илнӗ те типӗтнӗ.

Отгородили этой стеной часть моря и засыпали его.

Ҫӗр айӗнчи усӑллӑ япаласемпе промышленность // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Пулӑшма мар, вӑл ҫав ҫеҫенхирсенчи халӑха ҫаратса, пӗтерсе пынӑ: ҫеҫенхирсенче куҫса ҫӳрекенсенчен кӗтӳ кӗтмелли вырӑнсене турта-турта илнӗ, вӑл ҫӗрсене унта куҫса пыракан вырӑссене панӑ.

Наоборот, оно разоряло население сухих степей: оно отнимало у степных кочевников пастбища и землю отдавало русским переселенцам.

Типӗ ҫеҫенхирти халӑх Октябрьти социализмлӑ Аслӑ революциччен мӗнле пурӑннӑ // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Вӗсене витӗрех тӑвар ҫапса илнӗ.

Они пропитаны большим количеством солей.

Типӗ ҫеҫенхирти ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Ҫеҫенхир сарӑ-кӑвак тӗслӗн курӑнса выртать, пӗтӗмпех тусан хупӑрласа илнӗ.

Степь стояла желто-серая, пыльная.

Типӗ ҫеҫенхирсенче // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Ҫавӑн чух вара Шатура шурлӑхӗсем ҫинчен аса илнӗ.

Вспомнили о Шатурских болотах.

Ленин Шатури // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Ҫӗркӑмрӑк, нефть кӑларакан вырӑнсене патша генералӗсем хӑйсен аллине ярса илнӗ.

Генералы захватили места, где добывались уголь и нефть.

Ленин Шатури // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Рабочисем влаҫа хӑйсен аллине илнӗ.

Взяли рабочие власть в свои руки.

Ленин Шатури // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.