Шырав
Шырав ĕçĕ:
Ҫавӑнпа виҫӗ аслӑ та чаплӑ ученый: Галилей (1564-1642), Ньютон (1643-1727) тата Гюйгенс (1629-1695) механика задачисене тӗпчесе вӗренме тытӑннӑ, вӗсем, этемлӗхӗн пин ҫул хушшинче пухса пынӑ опычӗ ҫинче никӗсленсе, механикӑн тӗп законӗсене тупнӑ, урӑхла каласан, физика наукин пайӗ пулса тӑракан механика наукин пуҫламӑшне хывнӑ.
2. Ньютонӑн движени законӗсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫавӑнпа япаласем ӳкнин законӗсене, ывӑтса янӑ япаласем сывлӑшсӑр пространствӑра тата сывлӑшра куҫса пынин законӗсене тӗпчесе вӗренесси — саманан чи кирлӗ, чи малтан тумалли задачи пулса тӑнӑ.
2. Ньютонӑн движени законӗсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
ХVI-пе XVII ӗмӗрсенчи производство ӗҫӗсен ытти нумай енӗсем ҫинче, механика задачисене татса парассипе тачӑ ҫыхӑнса тӑнӑскерсем ҫинче чарӑнса тӑмасӑр, кунта ҫакна палӑртӑпӑр: механика науки аталанассине (ку ӗнтӗ ялан ҫавӑн пек пулса пырать) пуринчен ытла вӑрҫӑ ӗҫӗ хытӑ тӗртсе тӑнӑ.
2. Ньютонӑн движени законӗсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Механикӑн тӗп задачи — икӗ япала пӗр-пӗрне тивсен вӗсен механикӑлла движенийӗ мӗнле улшӑннине тата ҫавӑн чухне хисеп енчен мӗнле соотношенисем пулса тӑнине ӑнлантарасси.
2. Ньютонӑн движени законӗсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
2. Пуҫламӗш хӑвӑртлӑхлӑ япала хӑвӑртланни туяннӑ та пӗр-пӗр вӑхӑтран хӑвӑртлӑхлӑ пулса тӑнӑ.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
2. Горизонтальлӗ ҫулпа хӑвӑртлӑхпа пӗртикӗс пынӑ поезд тӑвалла пӗртикӗс чакакан хӑвӑртлӑхпа хӑпарма тытӑнать те 1 минутӑран унӑн хӑвӑртлӑхӗ 10 м/сек пулса тӑрать.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
ҫакӑнтан тепӗр формула пулса тухать:
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫакӑнтан ӗнтӗ, пӗртикӗс улшӑнакан движенире вӑхӑт хушшинче кайнӑ ҫул, хисеп енчен илсен, ҫакӑнпа тан пулать: Ҫапла пӑхса тухнинчен акӑ мӗн курӑнать: величина пӗртикӗс улшӑнакан движенин вӑтам хӑвӑртлӑхӗ пулса тӑрать.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Анчах ОADС фигура трапеци пулса тӑрать, унӑн параллельлӗ енӗсем ОА = v₀ тата DС = v = v₀ + at, ҫӳллешӗ ОС = t.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Апла вара хӑвӑртлӑхсен тепӗр картлашкаллӑ графикӗ пулса тӑрать; ҫак пуҫра шухӑшлакан пӗртикӗс движенисен ҫӗнӗ ӗречӗн пӗтӗм ҫулӗ хисеп енчен ҫак прямоугольниксен лаптӑкӗсен суммипе тан пулать:
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Апла вара пӗртикӗс движенисен кашнин хӑвӑртлӑх графикӗ абсциссӑсен тӗнӗлӗпе параллельӗ тӳрӗ лини пулать, пуҫра шухӑшлакан пӗтӗм движенин пӗтӗм графикӗ вара картлашкаллӑ хуҫкаланчӑк лини пулса тӑрать.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫав хӑвӑртлӑхпа t вӑхӑт хушшинче кайнӑ ҫул пулать, v вырӑнне унпа тан выражени лартсан, ҫапла пулса тӑрать:
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫак определенирен ӗнтӗ ҫакӑн пек вывод тухса тӑрать: пӗртикӗс улшӑнакан движенин хӑвӑртланни а улшӑнман величина пулса тӑрать.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Хӑвӑртлӑх вӑл вектор, ҫавӑнпа хӑвӑртлӑх улшӑнни те вектор пулса тӑрать; ҫапла вара, хӑвӑртланни те, хӑвӑртлӑх 1 сек. хушшинче улшӑннипе виҫӗнекенскер, вектор пулса тӑрать.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫакна асра тытас пулать: хӑвӑртланни вӑл хӑйне уйрӑм величина пулса тӑрать, вӑл хӑвӑртлӑхран та, вӑхӑтран та урӑхла.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Станци патне пыракан поездӑн хӑвӑртлӑхӗ пӗр самантра 15 см/сек пулса 5 минутӑран 5 см/сек пулса тӑнӑ пулсассӑн, ҫав поездӑн вӑтам хӑвӑртланни хӑвӑртланнин единици пулать.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Улшӑнакан движенири пӗр-пӗр точкӑн хӑвӑртлӑхӗ пӗр самантра 35 см/сек пулса тепӗр минутран 71 см/сек пулса тӑнӑ пулсан, вӑтам хӑвӑртланни хӑвӑртланнин единици пулать.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Улшӑнакан движенин вӑтам хӑвӑртланни вӑл хӑвӑртлӑх 1 сек. хушшинче мӗн чухлӗ улшӑннипе виҫӗнекен величина пулса тӑрать.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Чугунҫул станцинчен скорӑй, почтовӑй тата товарнӑй поездсем тапранса каяҫҫӗ пулсан, тапранса кайнӑ хыҫҫӑн тепӗр минутӑран вӗсен хӑвӑртлӑхӗсем тӗрлӗ пулса тӑраҫҫӗ.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫутҫанталӑкра тата техникӑра пулакан движенин тӗп тӗсӗ улшӑнакан движени пулса тӑрать.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.