Шырав
Шырав ĕçĕ:
Эпир капла ӗлӗк паллашнӑ ҫакӑн пек положени патнех пырса тухатпӑр: тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан пӗртикӗс движени инерципе, тулашӗнчи вӑй хутшӑнмасӑр пулса пырать, е япалана тивекен пур вӑйсем те пӗрле нульпе тан чухне пулса пырать.
Задачӑсене шутламалли правилӑсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
6. Ҫавӑн пек формула пулса тӑрсассӑн, унӑн саспаллисем вырӑнне числосем (вӗсен ячӗсемпе пӗрле) ҫырса хурас пулать, унтан ҫав числосемпе тата вӗсен ячӗсемпе формулӑсенче кӑтартнӑ действисене тӑвас пулать, паллӑ мар числона шутласа кӑларичченех, формулӑсен кутӑн йӗркипе пырса, формулӑри величинасем вырӑнне вӗсен тупнӑ пӗлтерӗшӗсене лартса пырас пулать.
Задачӑсене шутламалли правилӑсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Техникӑри системӑра масса единици производнӑй единица пулса тӑрать.
2. Ньютонӑн движени законӗсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Техникӑри системӑра вӑй единици — 1 кг — тӗп единица пулса тӑрать.
2. Ньютонӑн движени законӗсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Физикӑра механикӑшӑн тӗп единицӑсем пулса тӑракан ҫакӑн пек единицӑллӑ системӑна йышӑннӑ:
2. Ньютонӑн движени законӗсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Физика истори тӑршшӗпе ӳссе аталанса пырса, унӑн ҫӗнӗ пайӗсем пулса пынӑ май, ученӑйсем вӗренекен ҫӗнӗ величинасене виҫмешкӗн ҫӗнӗ виҫе единицисем тупса пынӑ, вӗсене час-часах ӗлӗк йышӑннӑ единицӑсене шута илмесӗр тунӑ.
2. Ньютонӑн движени законӗсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫавӑн пек шывпа ҫавӑрӑнса тӑракан савӑт (Сетнер урапи) тата пӑспа ҫавӑрӑнса тӑракан савӑт реакциллӗ турбинӑсен моделӗсем пулса тӑраҫҫӗ.
2. Ньютонӑн движени законӗсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫутҫанталӑкра пур механикӑлла действисем те ҫак закон тӑрӑх пулса пынипе, ку закон палӑрнин тӗслӗхӗсем вӗҫӗмсӗр нумай.
2. Ньютонӑн движени законӗсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
m массӑшӑн, v тата v₀ хӑвӑртлӑхшӑн тата t вӑхӑтшӑн виҫӗ единицисене йышӑнса хунӑ тесе шутласа, вӑйӑн единици тесе ҫакӑн пек вӑя: вӑхӑтӑн единицинче массӑн единици хӑвӑртлӑхне единицӑпа тан чухлӗ улӑштаракан вӑя йышӑнма пулать; вӑйӑн единицине ҫавӑн пек суйласа илсен, пропорциональноҫӑн хутлаканӗ единицӑпа тан пулса тӑрать; вара малта кӑтартнӑ пӗртанлӑх тата величинасен хуть те мӗнле пӗлтерӗшӗсемшӗн те ҫакӑн пек пулса тӑрать:
2. Ньютонӑн движени законӗсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Движени хисепӗ улшӑнни тивекен вӑйпа пропорциллӗ тата вӑл ҫав вӑй тивекен тӳрӗ лини маях пулса пырать.
2. Ньютонӑн движени законӗсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Хӑвӑртланни — вектор, ҫавӑнпа вӑй та, вӑл хӑвӑртланнипе тӳрӗ пропорциллӗ пысӑкӑш пулса тӑнипе, вектор пулса тӑрать.
2. Ньютонӑн движени законӗсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Япала массине m ҫырса, хӑвӑртланнине а ҫырса тата вӑя F ҫырса паллӑ тусан, иккӗмӗш закон тӑрӑх вӑй формули ҫакӑн пек пулса тӑрать:
2. Ньютонӑн движени законӗсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Вӑя ҫакӑн пек определени пани механикӑн иккӗмӗш законӗн тӗп ӑнланӑвӗ пулса тӑрать.
2. Ньютонӑн движени законӗсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Апла вара, иккӗмӗш опытра кашни шарӑн хӑвӑртлӑхӗ малтанхи опытринчен ытларах улшӑннӑ пулать, урӑхла каласан, кашни шарӑн хӑвӑртланни иккӗмӗш опытра ытларах пулса тӑнӑ.
2. Ньютонӑн движени законӗсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
XVII ӗмӗрте наукӑна масса тенӗ ӑнлав кӗртнӗ хыҫҫӑн тата ҫынсем вӑй япалана хӑвӑртлӑх панине пӗлнӗ хыҫҫӑн кирек хӑш вӑй ҫинчен те вара ӑна йывӑрлӑх вӑйӗпе танлаштарса мар, вӑл хӑй япалана мӗнле тивни (мӗнле действи пани) тӑрӑх калама кирлӗ пулса тӑнӑ.
2. Ньютонӑн движени законӗсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫавӑнпа вӑй мӗн иккенне (малта каланӑ пек ӑнланса) ҫапла калама пулать: вӑй вӑл япала движенийӗ хӑвӑртланнин сӑлтавӗ пулса тӑрать.
2. Ньютонӑн движени законӗсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫавӑнпа та кунта малашне вӑй сӑмаха япаласем куҫса пыни улшӑннин сӑлтавӗ пулса тӑракан взаимодействин пысӑкӑшпе кӗскен палӑртас шутпа анчах каланӑ.
2. Ньютонӑн движени законӗсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Галилейччен япала ӑна тулашӗнчи пӗр-пӗр куҫаракан сӑлтав пӗр чарӑнми тивсе тӑрсан анчах куҫса пырать тесе вӗрентни пуҫ пулса тӑнӑ; Галилейпе пӗр вӑхӑтра пурӑннӑ ученӑйсем те хӑшӗ-пӗри инерци тенӗ ӑнланӑва часах хӑнӑхса ҫитеймен.
2. Ньютонӑн движени законӗсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫакӑн пек сӑнанисем ӗнтӗ ҫакна кӑтартаҫҫӗ: куҫса пыракан япала хӑвӑртлӑхӗ улшӑннин сӑлтавӗ ӑна урӑх япала тивни пулса тӑрать; сахалтарах тивсен — хӑвӑртлӑх ытларах вӑхӑта пырать.
2. Ньютонӑн движени законӗсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Галилейпе Ньютон тупнӑ законсем наукӑна тата ун ҫинче никӗсленсе тӑракан техникӑна питӗ хӑватлӑн ӳссе кайма пулӑшнӑ, вӗсем XX ӗмӗрте анчах ҫӗнӗрен тупнӑ темиҫе явление ӑнлантарса пама ҫителӗксӗр пулса тӑнӑ.
2. Ньютонӑн движени законӗсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.