Шырав
Шырав ĕçĕ:
Иртерех е кӑшт каярах, ту ҫӳлӗшне тата ту породисен ҫирӗпӗшне кура, ишӗлтерекен вӑйсем хӑйсен ӗҫне вӗҫне ҫитиех туса ҫитереҫҫӗ те, илемлӗ тусем Ҫӗр пичӗ ҫинчен ҫухалаҫҫӗ.
4. Тусем ерипен пӗтсе пыраҫҫӗ // Лина Агеносова. Обручев, В. А. Тусемпе материксем пулса кайни / вырӑсларан Л. В. Агеносова куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1960. — 134 с.
Тӳремлӗх ҫийӗн пӗр-пӗр сӑрт е пӗр-пӗр чул ҫӳлелле ҫӗкленсе тӑма пӑрахичченех ишӗлтерекен вӑйсем хӑйсен ӗҫне малалла туса пыраҫҫӗ.
4. Тусем ерипен пӗтсе пыраҫҫӗ // Лина Агеносова. Обручев, В. А. Тусемпе материксем пулса кайни / вырӑсларан Л. В. Агеносова куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1960. — 134 с.
Юр куписем хӑйсен ҫулӗ ҫинчи вӗтӗ тата пысӑк чул катӑкӗсене айлӑма шутарса антараҫҫӗ.Лавины на пути захватывают щебень и камни и сносят их в долину.
2. Тусем хӑйсен формине мӗнле йышӑнаҫҫӗ // Лина Агеносова. Обручев, В. А. Тусемпе материксем пулса кайни / вырӑсларан Л. В. Агеносова куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1960. — 134 с.
Юханшывсемпе пӗчӗк шывсем хӑйсен ҫыранӗсенчи чул тусемпе тайлӑмсене ҫиеҫҫӗ, хӑйсен шыв ҫулне ерипен-ерипенех айлӑм тӗпнелле шалтан та шаларах касса кӗртеҫҫӗ.
2. Тусем хӑйсен формине мӗнле йышӑнаҫҫӗ // Лина Агеносова. Обручев, В. А. Тусемпе материксем пулса кайни / вырӑсларан Л. В. Агеносова куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1960. — 134 с.
Чи малтанах ту породисенче ҫурӑксем пуррине аса илӗпӗр; кашни ҫурӑк тӑрӑх, вӑл ҫав тери пӗчӗк пулин те, ишӗлтерекен вӑйсем хӑйсен ӗҫне туса пыраҫҫӗ.
1. Тусем мӗншӗн ишӗлеҫҫӗ // Лина Агеносова. Обручев, В. А. Тусемпе материксем пулса кайни / вырӑсларан Л. В. Агеносова куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1960. — 134 с.
Ҫӳлтен вӑйлӑ пуссан, вара хытӑ япаласем те хӑйсен формине улӑштарма пултараҫҫӗ.А под сильным давлением даже твёрдые тела могут менять свою форму.
3. Ту хуҫланчӑкӗсем мӗн ҫинчен каласа параҫҫӗ // Лина Агеносова. Обручев, В. А. Тусемпе материксем пулса кайни / вырӑсларан Л. В. Агеносова куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1960. — 134 с.
Ҫапла ерипен, пирӗн Ҫӗр аталанӑвӗн вӑрӑм историйӗ тӑршшӗпе чи авалхи материксем ту тӑвакан куҫӑмсем вӑхӑтӗнче хӑйсен сӑн-питне улӑштарса пынӑ.
4. Геосинклинальсем — тусен ҫӗршывӗ // Лина Агеносова. Обручев, В. А. Тусемпе материксем пулса кайни / вырӑсларан Л. В. Агеносова куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1960. — 134 с.
Ҫӗр мӗнле пулса кайни ҫинчен каярах хӑйсен шухӑшӗсене ытти ученӑйсем те каласа панӑ.
1. Ҫӗр тата чи авалхи материксем пулса кайни // Лина Агеносова. Обручев, В. А. Тусемпе материксем пулса кайни / вырӑсларан Л. В. Агеносова куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1960. — 134 с.
Вӗсем хушшинче час та часах гранитсем (сулахайри ӳкерчӗк) тӗл пулаҫҫӗ, вӗсем хӑйсен тӗсӗпе тата тытӑмӗпе тӗрлӗрен пулаҫҫӗ: вӗсен составне хирти шпат, слюда, кварц тата ытти минералсем кӗреҫҫӗ.
3. Капмар сарт-ту породисем мӗнле пулса кайни // Лина Агеносова. Обручев, В. А. Тусемпе материксем пулса кайни / вырӑсларан Л. В. Агеносова куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1960. — 134 с.
Ҫынна тусем хӑйсен илемӗпе, хӑйсен мӑнаҫлӑхӗпе илӗртеҫҫӗ ҫеҫ мар.Горы не только восхищают человека своей красотой и своим величием.
2. Ӗмӗрхи юрсен тӗнчинче // Лина Агеносова. Обручев, В. А. Тусемпе материксем пулса кайни / вырӑсларан Л. В. Агеносова куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1960. — 134 с.
Хӗвел анса ларнӑ хыҫҫӑн тӳремлӗхе каҫхи ӗнтӗрӗк хупласа илсен те, ту тӑррисем ҫав-ҫавах ҫутӑ-ха, хӑйсен юрӗсемпе шуррӑн курӑнса тӑраҫҫӗ.
2. Ӗмӗрхи юрсен тӗнчинче // Лина Агеносова. Обручев, В. А. Тусемпе материксем пулса кайни / вырӑсларан Л. В. Агеносова куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1960. — 134 с.
Ҫӳлтен илсе пӑрахас тесе, ҫил-тӑвӑлсем вӗсене ҫулсеренех хаяррӑн лӑскаса силлеҫҫӗ, анчах лешсем хӑйсен тымарӗсемпе чула ҫирӗппӗн тӑрӑнса кӗнӗ те айлӑмпа иртсе пыракан ҫулҫӳрен ҫине мӑнкӑмӑллӑн пӑхса лараҫҫӗ.
1. Тусем ҫинче мӗн курма пулать // Лина Агеносова. Обручев, В. А. Тусемпе материксем пулса кайни / вырӑсларан Л. В. Агеносова куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1960. — 134 с.
Пӗлӗтсенчен те ҫӳлерех ҫӗкленекен, ӗмӗрхи юрсемпе витӗнсе тӑракан ҫӳлӗ тусем этеме хӑйсен анлӑшӗпе тата илемӗпе тӗлӗнтереҫҫӗ.
Ҫак кӗнеке мӗн ҫинчен каласа парать // Лина Агеносова. Обручев, В. А. Тусемпе материксем пулса кайни / вырӑсларан Л. В. Агеносова куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1960. — 134 с.
Уҫӑ алӑк тимер ҫекӗл ҫинче ҫилпе сулланса тӑрать, сукмаксем нӳрлӗ те ҫӳп-ҫаплӑ; ҫаралса юлнӑ ватӑ хурӑн, тӗмсем, курӑк, вӗлтрен, хурлӑхан, ҫулҫисене шупка енӗпе ҫӳлелле ҫавӑрса хунӑ упа паланӗ — ҫаксем пурте хӑйсен вырӑнӗсенче енчен енне сулкаланса, тымарӗсене татасшӑн пулнӑ пек туйӑнаҫҫӗ; ҫӑка аллейинчен сарӑхнӑ ҫаврака ҫулҫӑсем, пӗр-пӗринчен ирте-ирте кайса, вӗлтӗртетсе, вӗҫсе тухаҫҫӗ те, нӳрленсе, йӗпе ҫине, улӑхӑн тӗттӗм симӗс тӗслӗ йӗпе кайӑвӗ ҫине ӳкеҫҫӗ.
XXXV сыпӑк // Иван Тенюшев. Толстой Л.Н. Ача чухнехи тата ҫамрӑклӑхпа яш ӗмӗр: повеҫсем; И. Тенюшев куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1955. — 288 с.
Ун чухне маншӑн кирек мӗнле япала та урӑх пӗлтерӗшлӗ пулса тӑрать: ватӑ хурӑнсен, уйӑх ҫутатнӑ енче хӑйсен кӑтра турачӗсене йӑлтӑртаттараканскерсен, тепӗр енче — тӗмсемпе ҫула хӑйсен хура мӗлкисемпе салхуллӑн хупласа хунӑскерсен сӑнарӗсем те, пӗве шывӗн сасӑ евӗрлӗ тикӗссӗн вӑйланакан лӑпкӑ, чаплӑ йӑлтӑртатӑвӗ те, галерея умне илемлӗ мӗлкесем ӳкерекен чечексем ҫинчи сывлӑм тумламӗсем уйӑх ҫутипе йӑлтӑрани те, пӗве леш енче аҫа путене пӗтпӗлтӗклетни те, мӑн ҫул ҫинчи ҫын сасси те, икӗ ватӑ хурӑн пӗрне-пӗри перӗнсе хуллен, илтӗни-илтӗнми чӗриклетни те, вӑрӑмтуна утиял ӑшӗнче хӑлха ҫывӑхӗнчех сӗрлени те, туратсенчен ҫаклана-ҫаклана типӗ ҫулҫӑсем ҫине панулми ӳкни те, хӑш чухне терраса картлашкисем патнех ҫитсе, хӑйсен симӗс ҫурӑмӗсене уйӑх ҫутинче асамлӑн йӑлтӑртаттаракан шапасем сиккелени те, — ҫаксем пурте маншӑн тӗлӗнмелле пӗлтерӗшлӗ пулса тӑраҫҫӗ — ытла та чаплӑ илеме тата вӗҫне тухман темле телее пӗлтерме тытӑнаҫҫӗ.
XXXII сыпӑк // Иван Тенюшев. Толстой Л.Н. Ача чухнехи тата ҫамрӑклӑхпа яш ӗмӗр: повеҫсем; И. Тенюшев куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1955. — 288 с.
Вӗсен хӑйсен ӑнланӑвӗ пулнӑ пулас, анчах вӑл пирӗнни пек марччӗ, ҫавна пула эпир пуш сӑмахсем курнӑ ҫӗрте вӗсем туйӑм шыратчӗҫ, тӑрӑхланине чӑнласа калани вырӑнне йышӑнатчӗҫ т. ыт. те.
XXIX сыпӑк // Иван Тенюшев. Толстой Л.Н. Ача чухнехи тата ҫамрӑклӑхпа яш ӗмӗр: повеҫсем; И. Тенюшев куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1955. — 288 с.
Дмитрипе Любочка куҫҫуль юхтарса ман хыҫран чупса тухӗччӗҫ те мана хӑйсен парнине йышӑнма тархаслӗччӗҫ.Дмитрий и Любочка в слезах выбежали бы за мною и умоляли бы, чтобы я принял их жертву.
XXVII сыпӑк // Иван Тенюшев. Толстой Л.Н. Ача чухнехи тата ҫамрӑклӑхпа яш ӗмӗр: повеҫсем; И. Тенюшев куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1955. — 288 с.
Ку сӑнлӑхра ҫыранӗсене курӑк пусса илнӗ пӗчӗкҫӗ пӗве пур, ун леш енче ҫыран ҫумӗнченех чӑнкӑ ту ҫӳлелле кармашать, тӑва ешӗл тумӗсене хутӑштарса янӑ акӑш-макӑш пысӑк ватӑ йывӑҫсемпе тӗмсем сӑрса илнӗ, ту пуҫланакан ҫӗртен пӗве ҫинелле ватӑ хурӑн ӳпӗннӗ, вӑл хӑйӗн хулӑн тымарӗсен пӗр ушкӑнӗпе пӗвен нӳрлӗ ҫыранӗнче тытӑнса тӑрать, тӑррипе йӑрӑс пӳллӗ ҫӳлӗ ӑвӑс ҫумне сӗвӗннӗ, кӑтра турачӗсене шыв тӳремӗ тӗлне уснӑ, ҫак туратсем ытти ешӗл йывӑҫсемпе пӗрле хӑйсен мӗлкисене шыв ҫине ӳкернӗ.
XXVI сыпӑк // Иван Тенюшев. Толстой Л.Н. Ача чухнехи тата ҫамрӑклӑхпа яш ӗмӗр: повеҫсем; И. Тенюшев куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1955. — 288 с.
Ҫаксем пурте тата уйрӑмах кунти ҫынсем манпа ҫитӗннӗ ҫынпа пупленӗ пекех ансатӑн, шӳт тумасӑр пуплени, хӑйсен шухӑшӗсене кала-кала пани, ман шухӑшсене итлени, — ҫакнашкаллине курма мана питӗ сахал тивнӗрен, тӳмемсем йӑлтӑркка тата кӑвак ҫаннӑмсем сулӑллӑ пулнине пӑхмасӑр, хама тӑруках акӑ мӗн каласа хурасран тӑтӑшах шиклентӗм: «Нивушлӗ эсир хӑвӑрпа шӳтлемесӗр калаҫаҫҫӗ тесе шутлатӑр?
XXV сыпӑк // Иван Тенюшев. Толстой Л.Н. Ача чухнехи тата ҫамрӑклӑхпа яш ӗмӗр: повеҫсем; И. Тенюшев куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1955. — 288 с.
Килйышри пӗчӗк харкашӑва итлесе тӑма мана кӑштах аван мар пулчӗ, анчах тавлашнӑ май ҫак ҫемье хӑйӗн чӑн-чӑн шухӑш-кӑмӑлне кӑтартнине курасси, эпӗ кунта пулни вӗсене хӑйсен шухӑшӗсене калама чӑрмантарманнине туясси ман кӑмӑла килчӗ.
XXV сыпӑк // Иван Тенюшев. Толстой Л.Н. Ача чухнехи тата ҫамрӑклӑхпа яш ӗмӗр: повеҫсем; И. Тенюшев куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1955. — 288 с.