Чӑваш чӗлхи корпусӗ

Тепрехинче утравсене 1821 ҫулхи кӑрлач уйӑхӗнче Фаддей Беллинсгаузен ертсе пынӑ пӗрремӗш вырӑс антарктика экспедицийӗ вӑхӑтӗнче тӗпченӗ, вӑл вӑхӑтра утравсене вырӑсла ятсем парса тухнӑ.

Повторно были исследованы в январе 1821 года во время первой русской антарктической экспедиции под руководством Фаддея Беллинсгаузена, который дал островам русскоязычные названия.

Кӑнтӑрти Шетланд утравӗсем // Аҫтахар Плотников. https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D3% ... 0%B5%D0%BC

— Ҫӗр мӗн каланине итлесе туса пынӑ.

Куҫарса пулӑш

Чул вӑрттӑнлӑхӗ // Михаил Сунтал. Сунтал Михаил. Ҫӑтмах. Фантастикӑллӑ повесть. Шупашкар, 2009. — 120 с.

Ачасем лабораторире пуҫа ватса ларнӑ чухне, пӗр вӑрра вӗреннӗ ҫын вӑрлама пӑрахаймасть теҫҫӗ ҫав, асамат кӗперӗ пек йӑлтӑртаттарса тӑракан йывӑҫа каллех милӗклӗх пултӑр тенӗ-и, ҫын ан куртӑр тесе вӑрттӑн кӑна йӑпшӑнса пынӑ та ун ҫине пурттине кач! ҫеҫ лартнӑ.

Куҫарса пулӑш

Пурнӑҫ йывӑҫҫи // Михаил Сунтал. Сунтал Михаил. Ҫӑтмах. Фантастикӑллӑ повесть. Шупашкар, 2009. — 120 с.

— Авӑ еплерех шуса пынӑ сӗм авалхи пурнӑҫ!

Куҫарса пулӑш

Протоценоз // Михаил Сунтал. Сунтал Михаил. Ҫӑтмах. Фантастикӑллӑ повесть. Шупашкар, 2009. — 120 с.

Ҫак кун «Коминтерн» колхоза нумай ҫул хушши ертсе пынӑ Дмитрий Родионович Волков пурӑннӑ кил-ҫурт ҫинче, вӑл ҫуралнӑранпа 90 ҫул ҫитнӗ май, Асӑну хӑми уҫрӗҫ.

Куҫарса пулӑш

Дмитрий Волков ячӗпе - Асӑну хӑми // А.ЗАМУТКИНА. http://nashazhizn21.ru/obshchestvo/404-d ... s-nu-kh-mi

1945 ҫулхи апрелӗн 17-мӗшӗнче, 73 ҫул каялла, Одер юханшывӗн сулахай ҫыранӗнче нимӗҫ фашисчӗсемпе пынӑ хӗрӳ ҫапӑҫу вӑхӑтӗнче Питӗркассинче ҫуралса ӳснӗ 36 ҫулхи чӑваш арҫынни паттӑрлӑх кӑтартса пуҫне хунӑ.

Куҫарса пулӑш

73 ҫул иртсен… // А.КАРПОВА. http://nashazhizn21.ru/obshchestvo/1484- ... -ul-irtsen

Анчах та вӑл хӑйӗн сӑмахне тытман, 1881 ҫулта ҫӗнӗ генерал-губернатор вырӑнне Слатин-бей (Рудольф Карл фон Слатин) йышӑннӑ, унӑн ирӗксӗрех Мухаммед Ахмед ертсе пынӑ Махдистсен пӑлхавне (1881—1885) пусарма тивнӗ.

Однако его обещание не было выполнено и 1881 году новым генерал-губернатором стал Слатин-бей (Рудольф Карл фон Слатин), который был вынужден подавить Махдистское восстание (1881—1885) во главе с Мухаммедом Ахмедом.

Дарфур султанлӑхӗ // Аҫтахар Плотников. https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0% ... 1%85%D3%97

XVII ӗмӗрте султанатлӑха кейр (Keira) кланран тухнӑ Сулайман Солонг (Sulayman Solong) (1596—1637) ертсе пынӑ вӑхӑтра вӑл вӑйлӑ аталанса кайнӑ.

На XVII век пришёлся период расцвета, когда султанат возглавил Сулайман Солонг (Sulayman Solong) (1596—1637), представитель клана кейра (Keira).

Дарфур султанлӑхӗ // Аҫтахар Плотников. https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0% ... 1%85%D3%97

Патшалӑха Луи-Филипп ертсе пынӑ вӑхӑтра Ленотр паркӗн пӗр пайне ҫӗмӗрсе тӑкса унта Тюильри керменне йышӑнакан суверенӑн харпӑр паркне тӑваҫҫӗ.

Во время правления Луи-Филиппа разрушают часть парка Ленотра, чтобы на его месте организовать частный парк суверена, занимавшего тогда дворец Тюильри.

Тюильри (сад) // Аҫтахар Плотников. https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1% ... %B0%D0%B4)

Вырӑс мар нацисен ӗҫҫыннийӗсем правасӑр пулнӑ пирки, тата вӗсене пит ҫаратнӑ пирки, вӗсен хуҫалӑхӗ юхӑннӑ, вӗсем чухӑнланса пынӑ.

Бесправие и хищный грабеж трудящихся нерусской национальности приводили к упадку их хозяйства, к их обнищанию.

2. ССР Союзӗнче пурӑнакан халӑхсем // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Ҫапла ӗнтӗ, ССР Союзӗн климачӗ ҫурҫӗртен кӑнтӑралла улшӑнса пынӑ май, тӑпра та, ӳсентӑрансемпе чӗрчун тӗнчи те улшӑнса пырать.

Таким образом, вместе с изменением с севера на юг климата СССР изменяются почва, растительный и животный мир.

Ҫутҫанталӑк зонисем // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Вӑтам тӑрӑхӑн кӑнтӑр енчи пайӗнче, ҫеҫенхирсенче, курӑк юлашкисем ҫӗрсе пынӑ майӗпе хура тӑпра пулса пырать.

В южной части умеренного пояса, в степях, от гниения остатков растений образуется черноземная почва.

Ҫутҫанталӑк зонисем // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Сивӗпе, шывпа тата ҫил вӗрнипе Урал тӑвӗсен тӑррисем ҫурӑлса пӗтсе татӑкӑн-татӑкӑн саланса пынӑ.

От мороза, воды и ветра вершины их растрескались и рассыпались на куски.

Урал тӑвӗсем // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Октябрьти социализмлӑ Аслӑ революциччен Крымри вӑрмансене нимӗн хӗрхенмесӗр пӗтерсе пынӑ.

До Великой Октябрьской Социалистической революции крымские леса беспощадно истреблялись.

Ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Ку сурӑх кӗтӗвӗ пынӑ.

Это оказалось стадо овец.

Туркмен аулӗнче // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Ҫавӑнпа та ӗлӗкренпех ун пек вырӑнсене ҫынсем хавас вырнаҫса пынӑ.

Охотно поэтому селились там с давних пор люди.

Пушӑ хирсен зонинче пурӑнакан халӑх // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Пулӑшма мар, вӑл ҫав ҫеҫенхирсенчи халӑха ҫаратса, пӗтерсе пынӑ: ҫеҫенхирсенче куҫса ҫӳрекенсенчен кӗтӳ кӗтмелли вырӑнсене турта-турта илнӗ, вӑл ҫӗрсене унта куҫса пыракан вырӑссене панӑ.

Наоборот, оно разоряло население сухих степей: оно отнимало у степных кочевников пастбища и землю отдавало русским переселенцам.

Типӗ ҫеҫенхирти халӑх Октябрьти социализмлӑ Аслӑ революциччен мӗнле пурӑннӑ // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Выльӑхсем выҫӑпа аптӑрани, ӳке-ӳке вилни байсен пуянлӑхне татах ӳстерсе пынӑ: чухӑнсем ҫука юлнипе вӗсен тарҫисем пула-пула тӑнӑ.

Каждая бескормица, каждый падеж скота приносили им новое богатство — все больше бедняков становилось их батраками.

Типӗ ҫеҫенхирти халӑх Октябрьти социализмлӑ Аслӑ революциччен мӗнле пурӑннӑ // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Ӗҫленӗшӗн шахтерсене ытла та сахал тӳленӗ, капиталист-хуҫасем вӗсен ӗҫӗпе пуйса пынӑ.

Получали шахтеры за свой труд гроши, а капиталисты-хозяева на их труде богатели.

Ӗлӗкхипе хальхи Донбасс // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Ӗлӗк-авалхи майлӑ ӗҫлесе пынӑ пирки вак хресчен хуҫалӑхӗ чухӑнланса пынӑ.

Мелкое крестьянское хозяйство велось первобытным способом и приходило в упадок.

Октябрьти социализмлӑ Аслӑ революциччен хура тӑпраллӑ ҫеҫенхирсенче хуҫалӑх мӗнле пулнӑ // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.