Çĕннисем
Эпир хускалмасӑр тӑракан пысӑкрах массӑллӑ япала, ӑна пырса ҫапсан, чи пӗчӗк массӑллӑ япала кусса кайнӑ хӑвӑртлӑхпах кусса кайтарас тенӗ пулсан, пирӗн ӑна, паллах ӗнтӗ, пысӑкрах вӑйпа тивмелле пулнӑ пулӗччӗ.
2. Ньютонӑн движени законӗсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫакӑнтан вара эпир ҫав япаласен инерци пысӑкӑшӗ тӗрлӗ, урӑхла каласан, вӗсен массисем тӗрлӗ, тесе вывод турӑмӑр.
2. Ньютонӑн движени законӗсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Тепӗр енчен, пӗрремӗш опытра эпир ҫакна куртӑмӑр: тӗрлӗ япаласем пӗр вӑй тивнипех тӗрлӗ хӑвӑртланчӗҫ.
2. Ньютонӑн движени законӗсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫак ансат опытран ӗнтӗ ҫакӑн пек вывод тума пулать: япалана тивекен вӑй ӳссен, япалан хӑвӑртланни те ӳсет.
2. Ньютонӑн движени законӗсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Хӑма татӑкне айккинелле ытларах туртма (ӑна мускул вӑйӗ е динамометр кӑтартать) ытларах вӑй кирлӗ; апла пулсан ӗнтӗ иккӗмӗш хутӗнче хӑма татӑкӗ шарсене пӗрремӗш хутӗнчинчен вӑйлӑрах пырса ҫапнӑ.
2. Ньютонӑн движени законӗсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Апла вара, иккӗмӗш опытра кашни шарӑн хӑвӑртлӑхӗ малтанхи опытринчен ытларах улшӑннӑ пулать, урӑхла каласан, кашни шарӑн хӑвӑртланни иккӗмӗш опытра ытларах пулса тӑнӑ.
2. Ньютонӑн движени законӗсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Анчах вӗсем икӗ опытра та хӑма татӑкӗ пырса ҫапиччен хускалмасӑр тӑнӑ вӗт-ха.
2. Ньютонӑн движени законӗсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫапла ӗнтӗ, вӗсем ҫак иккӗмӗш опытра пӗрремӗшӗнчинчен ытларах хӑвӑртлӑх туяннӑ.
2. Ньютонӑн движени законӗсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
7-мӗш ӳкерчӗк ҫинче кӑтартнӑ опытра хӑма татӑкне пысӑкрах кӗтес туса айккинелле туртар та вӗҫерсе ярар; вара шарсем хускалмасӑр тӑнӑ ҫӗртен ытларах инҫӗше кусса кайнине куратпӑр.
2. Ньютонӑн движени законӗсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Вӑя мӗнле виҫме пулать-ха?
2. Ньютонӑн движени законӗсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
XVII ӗмӗрте наукӑна масса тенӗ ӑнлав кӗртнӗ хыҫҫӑн тата ҫынсем вӑй япалана хӑвӑртлӑх панине пӗлнӗ хыҫҫӑн кирек хӑш вӑй ҫинчен те вара ӑна йывӑрлӑх вӑйӗпе танлаштарса мар, вӑл хӑй япалана мӗнле тивни (мӗнле действи пани) тӑрӑх калама кирлӗ пулса тӑнӑ.
2. Ньютонӑн движени законӗсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Хуть те мӗнле вӑя та — мускул вӑйне, туртнин вӑйне, сӗртӗнӳ вӑйне, тапӑм вӑйне — физика курсӗн пӗрремӗш концентрӗнче каланӑ тӑрӑх, йывӑрӑш вӑйӗпе танлаштарма пулать тата ӑна, ҫапла танлаштарса, виҫме пулать.
2. Ньютонӑн движени законӗсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Умӗнхи параграфсенче ҫӗнӗ ӑнлав — масса тенӗ ӑнлав — кӗртнӗ тата вӑя ҫӗнӗ определени панӑ, ӑна пӗр япала тепӗр япалана пула туянакан хӑвӑртланнин сӑлтавӗ тесе каланӑ.
2. Ньютонӑн движени законӗсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
27. Механикӑн иккӗмӗш законӗ.
2. Ньютонӑн движени законӗсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Кашни япала инерцийӗн виҫине япала масси теҫҫӗ.
2. Ньютонӑн движени законӗсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫакӑнтан эпир ҫакӑн пек вывод тӑватпӑр: пур япала та инерциллӗ, анчах вӗсен инерци виҫи тӗрлӗ.
2. Ньютонӑн движени законӗсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Эпир кунта пӗр действиех тӗрлӗ япаласен механикӑлла состоянине (кунта — тӑплӑх состоянийӗ) тӗрлӗ улӑштарнине куратпӑр.
2. Ньютонӑн движени законӗсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫапла ӗнтӗ, вӗсем тӗрлӗ хӑвӑртлӑх тата тӗрлӗ хӑвӑртланни туяннӑ (вӗсем хускалмасӑр тӑнӑ ҫӗртен кусма тытӑнаҫҫӗ).
2. Ньютонӑн движени законӗсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Пырса пенипе тӗрлӗ шарсем пӗр вӑхӑтрах тӗрлӗ инҫӗше кусса каяҫҫӗ.
2. Ньютонӑн движени законӗсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Хӑма татӑкне шарсенчен кӑшт тартар та, унтан вӗҫерсе ярар; хӑма вара пур шарсене те пӗр вӑхӑтрах тата пӗртан вӑйпах пырса перет.
2. Ньютонӑн движени законӗсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.