Çĕннисем
Ӳкнӗ япалан кинетикӑлла энергийӗ тапӑм вӑйӗсене ҫӗнтерес ӗҫе каять те, япалан частицисем хӑйсен вырӑнӗсенчен куҫнипе, япалан тапӑмлӑ деформацин потенциллӗ энергийӗ, тапӑмлӑ энерги пулса тӑрать.
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Молекулӑсем пӗр-пӗрин патне пӗр паллӑ хушӑран ытларах ҫывхарсан, молекулӑсем пӗр-пӗрне тивни вӗсем пӗр-пӗрне хӑйсенчен тартнӑ формӑллӑ пулса тӑрать (тартни пӗр япалара ытларах, тепӗр япалара сахалтарах); япаласенче вара, вӗсене тулашӗнчен тивесси пӗтсен, вӗсен пӑсӑлнӑ формине е калӑпӑшне ӗлӗкхи пек туса хума пултаракан вӑйсем, тапӑм вӑйӗсем текенскерсем, пулса тӑраҫҫӗ.
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Резинӑн, сывлӑшӑн, слон шӑммин частицисем хӑйсен вырӑнӗсенчен куҫнӑ, пӗр-пӗрин патнелле ҫывхарнӑ, вара япаласем хӑйсен формисене улӑштарнӑ.
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Япаласем урайне пырса перӗннӗ тапхӑрта мӗн пулнӑ пулать-ха ӗнтӗ вӗсемпе?
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Апла ӗнтӗ ҫакӑнта та кинетикӑлла энерги япала чарӑннӑ тапхӑрта потенцилле энерги пулса тӑрать.
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Урайне пырса перӗннӗ чухне япалан хӑвӑртлӑхӗ нуль пулса тӑрать, унӑн кинетикӑлла энергийӗ те вара нулех пулать; анчах мечка е шар тепӗр самантран ҫӳлелле сикет те каллех кинетикӑлла энергилле пулса тӑрать.
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Акӑ, ҫӳлтен ӳкекен япала резина мечка е слон шӑмминчен тунӑ шар пултӑр.
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Анчах потенциллӗ энерги вӑл япалана ҫӗр ҫинчен хӑпартнӑ чухне ҫеҫ пулмасть.
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Пӗвеленӗ шыв ҫӳлтен ӳксе темӗн пысӑкӑш ӗҫ тӑвать (Днепр ҫинчи гидростанци).
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Пӗве умӗнчи шывӑн, ту ҫинчи кӳллӗн, ҫумӑр пӗлӗчӗн, усӑнса тӑракан чул сӑртӑн, пӗтӗмпе илсе каласан — йывӑрӑш вӑйӗ пуснипе аяларах вырӑна ӳкме пултаракан кирек мӗнле япалан та потенцилле энерги пур.
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫапла, акӑ, ҫӳле хӑпартнӑ папайккӑна хӑпартма мӗн чухлӗ ӗҫ кайнӑ, ҫавӑн чухлӗ унӑн потенциллӗ энерги пур.
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫапла ӗнтӗ, потенциллӗ энерги ҫӳлелле ывӑтса янӑ япалан анчах мар, хуть те мӗнле вӑйпа хӑпартнӑ япалан та пулать.
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Формулӑран ҫакӑ курӑнать: ҫӗр ҫинчен хӑпартнӑ япалан потенциллӗ энергийӗ — ҫав япалана унӑн йывӑрӑшӗпе тан вӑйпа Н ҫӳллӗшӗ улшӑнми хӑвӑртлӑхпа куҫарса пырса тунӑ ӗҫпе тан.
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫапла ӗнтӗ, ҫӗр ҫинчен хӑпартнӑ япалан энергине потенциллӗ энерги теҫҫӗ, ӑна ҫак формулӑпа ҫырса кӑтартаҫҫӗ:
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Апла вара ҫӗр ҫинчен хӑпартнӑ япалан потенциллӗ энергийӗн виҫи вырӑнне РН выражени пулма пултарать.
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫулӑн тӑршшӗ — хӑпарнин ҫӳллӗшӗ H пулать.
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Япалан йывӑрӑшӗ, эпир Р саспаллипе кӑтартаканскер, япала хӑпарнӑ чух сопротивлени пулса тӑрать.
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Хӑпартнӑ япала чарӑннӑ самантра унӑн потенциллӗ энергийӗ мӗн чухлӗ пулнине формулӑпа кӑтартмашкӑн эпир кинетикӑлла энерги чакни сопротивление ҫӗнтерсе пырса тунӑ ӗҫпе тан иккенне кӑтартакан тӗп формулӑпа усӑ курма пултаратпӑр.
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫӗр ҫинчен хӑпартнӑ япалан ҫакӑн пек энергине потенцилле энерги тесе ят панӑ.
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫакӑ ӗнтӗ ҫапла шухӑшлаттарать: япала ҫӳле хӑпарса пынӑ чухне унӑн кинетикӑлла энергийӗ ҫухалса пыман, вӑл япалара урӑх тӗслӗн сыхланса юлнӑ.
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.