Чӑваш чӗлхи корпусӗ

Пуринчен ытла ҫумӑр кӗркуннепе хӗлле нумай пулать.

Особенно много дождей осенью и зимой.

Ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Ҫавӑн пек ӳсентӑрансем ҫу вӑхӑтӗнчи вӑрӑм шӑрӑхсенчен те, хӗлле тӑмсем ӳккеленинчен те хӑрамаҫҫӗ.

Таким растениям не страшны ни продолжительный зной летом, ни легкие заморозки зимой.

Ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Хӗлле час-часах тӗтресем пулаҫҫӗ.

Зимой нередки туманы.

Ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Хӗлле юр сахал ҫусан, ҫӗр шӑнса пӑрлана-пӑрлана ларать.

Во время малоснежной зимы бывает гололедица.

Типӗ ҫеҫенхирти халӑх Октябрьти социализмлӑ Аслӑ революциччен мӗнле пурӑннӑ // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Хӗлле пурӑнакан вырӑнсенче вӗсем пурӑнмалли ҫуртсене тислӗкпе хутӑштарса ҫӑрнӑ тӑмран тунӑ.

На зимних стоянках устраивали жилища из глины с примесью навоза.

Типӗ ҫеҫенхирсенче пурӑнакан халӑх // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Хӗлле час-часах вӑйлӑ ҫил-тӑмансем пулаҫҫӗ.

Зимой часто бывают снежные метели — бураны.

Типӗ ҫеҫенхирти ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Уй-хирсене хӗлле ытларах юр хывтӑр тесе, тӗрлӗ ӗҫсем тӑваҫҫӗ.

Проводятся различные меры для накопления на полях снега.

Уяр ҫанталӑкпа кӗрешесси // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Вӗсенче хӗлле темиҫе ҫӗр тӗрлӗрен машина: тракторсем, авӑн ҫапмалли машинӑсем тата трактортан кӑкарса ӗҫлемелли тӗрлӗ ӗҫ хатӗрӗсем лараҫҫӗ.

В них сотни тракторов, комбайнов, молотилок и различных прицепных орудий стоят зимой.

Ҫеҫенхирте тырӑ вырса пуҫтарнӑ чух // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Вӑрманне хӗлле ҫеҫ каснӑ пулсан та, каснӑ вырӑна сӗтеклӗ ҫӳллӗ курӑк хупласа илнӗ, йывӑҫ тункатисем тавра хӑмла ҫырли тӗмӗсем тапса тухнӑ.

Только зимой срубили здесь лес, а вырубка уже покрылась высокой сочной травой, вокруг пней разрослись кусты малины.

Хутӑш вӑрманта // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Ӗлӗк вӑрман касакансем хӗлле пурӑннӑ ҫӗр пӳртсем вырӑнне халӗ вӑрман хатӗрленӗ ҫӗрте ҫутӑ бараксем, ҫуртсем тӑва-тӑва лартаҫҫӗ.

Вместо прежних зимних берлог, где жили лесорубы, теперь на лесозаготовках выстроены светлые бараки и дома.

Вӑрман хуҫалӑхӗ // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Хӗлле вӗсем пӗрле, ушкӑнпа пуҫтарӑнаҫҫӗ те пит шултра чӗрчунсене те тапӑнаҫҫӗ.

Зимой они собираются в стаи и нападают даже на очень крупных животных.

Тайгари ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Вӑл ҫулла курӑк ҫиет, хӗлле йывӑҫ тӗмӗсене, йывӑҫ турачӗсене кышласа тӑранса пурӑнать.

Он питается летом травой, зимой обгладывает кусты и ветви деревьев.

Тайгари ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Вӗҫен кайӑксенчен унта яланах ӑсансем, карӑксем тата пӑчӑрсем пурӑнаҫҫӗ; вӗсем ҫулҫа, ҫырла ҫисе тӑранса пурӑнаҫҫӗ, хӗлле йывӑҫ вӑррисемпе папаккисене ҫиеҫҫӗ.

Из птиц в тайге постоянно живут тетерева, глухари и рябчики; они питаются листвой и ягодами, зимой — семенами и почками.

Тайгари ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Хӗлле кунта час-часах 40° тата 50° сивӗсем пулаҫҫӗ.

Зимой здесь часто бывают морозы в 40 и 50°.

Тайгари ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Хӗлле тинӗс ҫине промыслана каяс, е тавар илме, е кайӑк тытма капкӑн лартма каяс тесен, луораветлан нартӑна (ҫунана) йытӑсем кӳлет.

Чтобы съездить зимой в море на промысел, или купить товары, или поставить капкан на зверя, луораветлан запрягает в нарты (сани) собак.

Луораветлансем (чукчасем) // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Хӗлле 45 градуслӑ сивӗсем тӑнӑ чухне те, ярангара ӑшӑ пулать.

Зимой, даже при сорока пяти градусных морозах, в яранге совсем тепло.

Луораветлансем (чукчасем) // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Хӗлле ненецсем кӑнтӑралла, вӑрмансем ҫывӑхнерех куҫаҫҫӗ, ҫулла — поляр тинӗсӗсен хӗррисем патнерех куҫаҫҫӗ.

Зимой ненцы переселяются на юг, ближе к лесам, летом — к берегам полярных морей.

Ненецсем // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Тундра зони пӗтӗмпе пекех поляр ункин леш енче выртать, унта хӗлле хӗвел темиҫе кун хушши, темиҫе уйӑх хушши те пӗртте курӑнмасть.

Почти вся зона тундры лежит за полярным кругом, где зимой солнце по нескольку дней и даже месяцев совсем не показывается.

Тундрӑри ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Ненецсем кунӗ-кунӗпех кайӑк тытма ҫӳреҫҫӗ, пулӑ тытаҫҫӗ, вӗсене тӗтӗмлеҫҫӗ, типӗтеҫҫӗ — хӗлле валли запас хатӗрлеҫҫӗ.

Ненцы целые дни охотились за птицей, ловили рыбу, коптили, сушили — делали запасы на зиму.

Ҫулла тундра тӑрӑх сӳрени // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Хӗлле.

Куҫарса пулӑш

Ҫурҫӗрти Пӑрлӑ океан // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.