Чӑваш чӗлхи корпусӗ

Ӑна Донецки кряж теҫҫӗ.

Донецкий кряж.

Хура тӑпраллӑ ҫеҫенхирти ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Вӑл тӑпрана кӗллӗ тӑпра теҫҫӗ.

Они называются подзолистыми почвами.

Тайгари ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Пысӑк пирки вӗсене тинӗссем теҫҫӗ.

Их обычно называют морями.

Чи паллӑ юханшывсемпе кӳлӗсем // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Ҫавӑнпа вӗсене ӗмӗр симӗс йывӑҫсем теҫҫӗ.

За это их называют вечнозелеными.

Поляр ункинчен тропик патне самолетпа кайни // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Ҫав вырӑнсене саваннӑсем теҫҫӗ.

Эти места называются саваннами.

Тропик тӑрӑхӗнчи ҫутҫанталӑк // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Ҫулталӑк вӑхӑчӗсенче пӗр-пӗр вырӑнта ҫанталӑк яланах пӗр майлӑ улшӑнса тӑнине климат теҫҫӗ.

Обычное для местности изменение погоды по временам года называется климатом этой местности.

Климат мӗн вӑл // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Хӑш чухне тӗтре пит ҫӑра пулать, ун пек чухне вара: икӗ утӑмран ним те курӑнмасть, теҫҫӗ.

Иногда туман бывает так густ, что говорят: в двух шагах ничего не видно.

Ҫанталӑк ҫинчен мӗн пӗлмелле // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Экваторӑн икӗ енӗпе икӗ ункӑ тунӑ, вӗсенчен пӗрне ҫурҫӗр тропикӗ, теприне кӑнтӑр тропикӗ теҫҫӗ.

По обе стороны экватора проведены два круга, которые называют тропиками — северным и южным.

Ҫӗр чӑмӑрӗ ҫинчи ӑшӑ тӑрӑхӗсем // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Пӗр полушарине хӗвелтухӑҫри полушари, тепӗр полушарине хӗвеланӑҫри полушари теҫҫӗ.

Одно полушарие — восточное, другое — западное.

Ҫӗр чӑмӑрӗн картти // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Ҫӗр чӑмӑрне карта ҫинче икӗ ҫурчӑмӑр пек тӑваҫҫӗ, вӗсене полушарисем теҫҫӗ.

Земной шар изображают на карте в виде двух полушарий.

Ҫӗр чӑмӑрӗн картти // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Ҫав линие экватор теҫҫӗ.

Которая называется экватором.

Полюссемпе экватор // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Пӗр полюсне ҫурҫӗр полюсӗ теҫҫӗ, мӗншӗн тесен вӑл ҫӗр чӑмӑрӗ ҫинчи чи ҫурҫӗрти точка, тепӗр полюсне — кӑнтӑр полюсӗ теҫҫӗ.

Один полюс называется северным, так как это самая северная точка на земном шаре. Другой полюс — южным.

Полюссемпе экватор // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Вӑл Европа, Азия тата Африка хушшине пырса кӗрет, ӑна Вӑтаҫӗрти тинӗс (Средиземное море) теҫҫӗ.

Она вдается между Европой, Азией и Африкой и называется Средиземным морем.

Ҫӗр чӑмӑрӗ ҫийӗнче ҫиелте мӗн пур // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Ҫӗре пӗчӗк шар (чӑмӑр) пек туса кӑтартаҫҫӗ, ҫав шара глобус теҫҫӗ.

Землю изображают в виде небольшого шара, который называют глобусом.

Глобус // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Тинӗс шайӗнчен 200 метр ҫӳллӗрех тӳремлӗхсене тӳпемсем (возвышенности) теҫҫӗ; вӗсене карта ҫинче сарӑ-тӗксӗм тата сарӑ тӗслӗ ӳкерсе кӑтартнӑ.

Равнины, поднимающиеся над уровнем моря выше 200 метров, называются возвышенностями; они окрашены на карте в белый, желтый и темножелтый цвет.

Ҫӗршыв ҫийне карта ҫине епле ӳкереҫҫӗ // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Симӗс тӗслӗ кӑтартнӑ тӳремлӗхсем тинӗс шайӗнчен 200 метртан ытла ҫӳллӗ пулмаҫҫӗ; ҫавӑн пек тӳремлӗхсене айлӑмлӑхсем теҫҫӗ.

Равнины, окрашенные на карте зеленым цветом, поднимаются над уровнем моря не выше 200 метров; такие равнины называются низменностями.

Ҫӗршыв ҫийне карта ҫине епле ӳкереҫҫӗ // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Эпир хут ҫине (чертеж ҫине) пысӑк ҫӗр аслӑшне, сӑмахран пӗтӗм облаҫе е пӗтӗм государствӑна ӳкеретпӗр пулсан, ҫавӑн пек ӳкерчӗке географа картти теҫҫӗ.

Если же мы изображаем на чертеже большое пространство, например целую область или целое государство, то такой чертеж называется географической картой.

Географи картти мӗн вӑл? // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Тӗллӗн-тӗллӗн уҫӑ вырӑнсем те пур, вӗсене — шурлӑх ани теҫҫӗ.

Местами осталась и совсем открытая вода — «окна».

Шурлӑх // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

— Ҫак вырӑна шыв вӑрри (устье) теҫҫӗ.

— Вот это место называется устьем ручья.

Пӗчӗк ҫырма // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Учительница пире шыв юхса пыракан путӑк вырӑна шыв ҫулӗ теҫҫӗ, — терӗ.

Учительница сказала: «Углубление, по которому тенет ручей или река, называется, руслом».

Пӗчӗк ҫырма // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.