Чӑваш чӗлхи корпусӗ

Мероприятие Пишпӳлекри 2-мӗш вӑтам шкулти «СССР» 5-мӗш отрядӑн лагерьти ачисем килнӗ (О.П. Мордвиновапа Т. В. Хасанова вожатӑйсем).

На мероприятие пришли ребята из отряда №5«СССР»лагеря дневного пребывания МОБУ СОШ №2 (Вожатые: Мордвинова О. П., Хасанова Т. В.)

"Эпир сывӑ пурнӑҫ йӗрки майлӑ" конкурспа вӑйӑ программи // Ҫутӑ ҫул. https://sutasul.ru/articles/syvl-khl-pur ... mi-3372821

Ку списока ҫавӑн пекех хамӑр тӑрӑхри Р.М.Мансуров (13-мӗш), Г.М.Хайртдинова (17-мӗш), З.М.Сафиуллин (20-мӗш), Г.В.Атласкин (26-мӗш), Т.Г.Хайртдинов (38-мӗш), Х.Я.Миназетдинов (51-мӗш), Р.А.Хайртдинов (53-мӗш), Р.М.Шарафутдинов (55-мӗш), С.В.Любимов (69-мӗш), В.Н.Тяканов (76-мӗш), Ф.Г.Хайртдинов (79-мӗш), В.В. Михайлов (80-мӗш), А.Г.Хайртдинов (85-мӗш) та кӗнӗ.

Куҫарса пулӑш

Фермерсем слетра пуҫтарӑннӑ // Юрий ГАВРИЛОВ. http://kasalen.ru/2023/08/29/%d1%84%d0%b ... %bd%d3%91/

Ӳсекен ӑрӑва вӗрентес, тивӗҫлӗ воспитани парас енӗпе нумай ҫул ырми-канми тӑрӑшнӑшӑн Комсомольски 2-мӗш шкулӗн социаллӑ педагогне Г.Н.Волковӑна, Урмаел вӑтам шкулӗн математика учительне Л.Г.Гельметдиновӑна, Комсомольски 1-мӗш вӑтам шкулӗн чӑваш чӗлхипе литературин учительне С.А.Жуковӑна, Тукай Мишер вӑтам шкулӗн кӗҫӗн классен вӗрентекенне А.А.Зинетуллинӑна, «Колосок» ача сачӗн аслӑ воспитательне Т.Р.Каримуллинӑна, Нӗркеҫ вӑтам шкулӗн математика учительне Н.Ю.Константиновӑна, Хырхӗрри тӗп шкулӗн географи, чӑваш чӗлхипе литературин вӗрентекенне И.М.Степановӑна, Асанкасси вӑтам шкулӗн директорне А.И.Филиппова, Аслӑ Чурачӑк вӑтам шкулӗнчи вырӑс чӗлхипе литературин учительне Н.В.Филипповӑна Чӑваш Республикин Вӗрентӳ министерствин Хисеп грамотине парса чысланӑ.

Куҫарса пулӑш

Умра — ҫӗнӗ вӗренӳ ҫулӗ // Юрий ГАВРИЛОВ. http://kasalen.ru/2023/08/29/%d1%83%d0%b ... %bb%d3%97/

Вӗрентӳ тытӑмӗнче нумай ҫул тӳрӗ кӑмӑлпа ӗҫленӗшӗн Чӗчкен тӗп шкулӗнче акӑлчан чӗлхине вӗрентекене И.Р.Мингалеевӑна, Ҫӗнӗ Мӑрат вӑтам шкулӗнчи чӑваш чӗлхин вӗрентекенне Т.В.Тимофеевӑна, Комсомольски 2-мӗш вӑтам шкулӗн учитель-логопедне Т.Н.Герасимовӑна, Комсомольски 1-мӗш вӑтам шкулӗн музыка учительне Е.В.Федотова, Хирти Явӑш тӗп шкулӗнчи кӗҫӗн классен вӗрентекенне Г.Р.Фаряховӑна, Хырхӗрри тӗп шкулӗнчи кӗҫӗн классен вӗрентекенне Н.М.Лукияновӑна, Нӗркеҫ вӑтам шкулӗн поварне Н.С.Индюковӑна, Александровка тӗп шкулӗн директорне Е.Н.Соколовӑна, «Радуга» ача сачӗн воспитательне Т.А.Саванинӑна, Урмаел вӑтам шкулӗнчи кӗҫӗн классене вӗрентекен А.Х.Тукаевӑна Комсомольски муниципаллӑ округӗн Хисеп грамотипе наградӑланӑ.

Куҫарса пулӑш

Умра — ҫӗнӗ вӗренӳ ҫулӗ // Юрий ГАВРИЛОВ. http://kasalen.ru/2023/08/29/%d1%83%d0%b ... %bb%d3%97/

Аслӑ Ҫӗрпӳел ялӗнче пурӑнакан А.Т.Рябчиковӑпа калаҫса ларатӑп та, вӑл ача чухнех курнӑ йывӑрлӑхсене куҫ умне кӑларма тӑрӑшатӑп.

Куҫарса пулӑш

Вӑрҫӑ ҫулӗсем ҫӑмӑл пулман // Юрий Гаврилов. http://kasalen.ru/2023/09/01/%d0%b2%d3%9 ... %b0%d0%bd/

Сӑмахран, Петербургри ҫарпа медицина академийӗн ординаторӗ Лобанов доктор, Максимов профессор, Ямаркин тухтӑр т. ыт. те килсе кайнӑ.

Куҫарса пулӑш

Вырӑс тухтӑрӗсем революцичченхи чӑвашсем хушшинче // И. Демидова. «Тӑван Атӑл». — 1974, 2№ — 77–80 с.

Куҫ чирӗнчен сыватас тӗлӗшпе ырми-канми кӗрешнӗ тухтӑрсем хушшинче уйрӑмах Ҫӗрпӳ уесӗнчи Шӑхасан участокӗнчи В. П. Иванова, Шупашкарти Р. О. Заленские, Етӗрнери А. П. Брожевские, Н. П. Любимова, В. С. Обухова т. ыт. те асӑнмалла.

Куҫарса пулӑш

Вырӑс тухтӑрӗсем революцичченхи чӑвашсем хушшинче // И. Демидова. «Тӑван Атӑл». — 1974, 2№ — 77–80 с.

Литературӑра 10-12 ҫул ӗҫлесех хӗрӳ чӗреллӗ сӑвӑҫ чӑваш халӑх кӑмӑлне тивӗҫтерекен нумай кӗнеке кӑларма ӗлкӗрнӗ: «Павлик Морозов» (1934), «Ҫуркунне» (сӑвӑсемпе позмӑсем, 1937), «Ҫӗнӗ сӑвӑсем» (1938), «Телей ҫулӗ» (сӑвӑлла юмах, 1938), «Пирӗн телей» (сӑвӑ-юрӑ, 1939), «Ӑшӑ ҫил» (сӑвӑсем, 1939), «Лирика» (сӑвӑсем, 1939), «Сӑвӑ кӗнеки» (1940) т. ыт. те.

Куҫарса пулӑш

Иван Ивник // Тӑван Атӑл. «Тӑван Атӑл». — 1974, 2№ — 71 с.

Туслӑ командӑпа, Арина командир ертсе пынипе, ачасем тӗрлӗ ҫӗрте: книгохранилищӑра, этнографи кӗтесӗнче, фойере, кухньӑра т.ыт. те, ыйтусем ҫине хуравласа, заданисене пурнӑҫлас тесен, ачасен ача-пӑча литературине лайӑх пӗлмелле пулнӑ.

Дружной командой,под руководством командира Арины дети старательно выполняли все задания, которые были замаскированы во всевозможных местах: книгохранилище, этнографическом уголке, фойе, кухне и т.д. Чтобы ответить на вопросы и справиться с заданиями, дети должны были хорошо знать детскую литературу.

Квест-вӑййа хутшӑнасси ачасен юратнӑ ӗҫӗ // Ҫутӑ ҫул. https://sutasul.ru/articles/kultura/2023 ... tn-3396477

Шкул ҫулӗсенчех ачасем спортпа ҫывӑх пулччӑр тесе В.И.Плешков, В.Ф.Волков, А.Ф.Мамуткин, Т.И.Волкова, А.А.Тихонов, И.А.Ильина, О.А.Кошкина, Р.В. Сапожникова, И.Р.Минсафинов, В.М.Гаврилов, Е.Г.Басников тата ытти физкультура учителӗсем нумай тӑрӑшаҫҫӗ.

Куҫарса пулӑш

Сывӑ пурнӑҫ йӗрки – куллен-кун чи кирли // Валерий Денисов. http://kasalen.ru/2023/08/14/%d1%81%d1%8 ... %80%d0%bb/

«Кӗтне» ачасемпе ҫамрӑксен спорт шкулӗн Хисеп грамотисене А.Л.Скворцов, Л.А.Прохорова, Т.А.Перепелкина, Л.Б.Александрова тивӗҫнӗ.

Куҫарса пулӑш

Уяв хаваслӑ кӑмӑл-туйӑм парнеленӗ // Валерий Денисов. http://kasalen.ru/2023/08/15/%d1%83%d1%8 ... %bd%d3%97/

Т.БЫКОВА, Ҫӗнӗ Пӑвари пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан вӑтам шкулти вӗрентекен.

Куҫарса пулӑш

Тава тивӗҫлӗ учитель // Т.БЫКОВА. http://елчекен.рф/2023/08/04/%d1%82%d0%b ... %bb%d1%8c/

Йӑван ый[т]рӗ тит карчӑкран: — Эпӗ каям унта, — тесе каларӗ тит.

Йыван сказал старушке: — Я пойду туда.

2. [Йӑван ҫӗленсене ҫӗнтерни] // ЧПГӐИ. Паттӑр юмахӗсем. Пӗрремӗш кӗнеке. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издвтельстви, 2019. — 384 с. — 55-61 с.

— Уна ил[т]сенех утнаккӑ пак пулчӗ, — тесе калать тит.

— Как услышала это, вроде как сразу полегчало.

2. [Йӑван ҫӗленсене ҫӗнтерни] // ЧПГӐИ. Паттӑр юмахӗсем. Пӗрремӗш кӗнеке. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издвтельстви, 2019. — 384 с. — 55-61 с.

Ку текстсем хушшинче хитре те хӑйне евӗр хайлавсемпе («Ҫӗлен ҫӗршывӗнче» т. ыт. те) пӗрлех вӑйсӑр текстсем те пур («Патша ҫинчен», «Иванпа ҫӗленсем ҫинчен», «Иван паттӑр», «Вилӗмсӗр чун ҫинчен» т. ыт. те).

Среди них, несомненно, есть оригинальные, хорошие произведения («В стране змея»). Но есть и слабые тексты («Про царя», «Об Иване и змеях», «Иван-батыр», «О бессмертной душе»),

Чӑваш паттӑр юмахӗсен тӗнчи // Н.Г. ИЛЬИНА. Паттӑр юмахӗсем. Пӗрремӗш кӗнеке. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издвтельстви, 2019. — 384 с. — 6-25 с.

И. Юркинӑн Институтӑн ӑслӑлӑх архивӗнче (I пай, 57 т., 148—269 л. ) «Илле паттӑр» юмах пур (ӑна Юркин 1881 ҫулта илтнӗ тесе палӑртса хӑварнӑ).

В научном архиве ЧГИГН (отд. I, т. 57, л. 148—269) есть сказка «Илья-батыр» (с примечанием, что она услышана И. Юркиным в 1881 г.).

Чӑваш паттӑр юмахӗсен тӗнчи // Н.Г. ИЛЬИНА. Паттӑр юмахӗсем. Пӗрремӗш кӗнеке. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издвтельстви, 2019. — 384 с. — 6-25 с.

Ытти текстсенче ача тӗлӗнтермӗш майсемпе ҫурални тӗрлӗрен пулать: яшкалӑх ҫӑнӑхӗнчен тунӑ этем кӗлеткинчен («Яшкалӑх паттӑр»), вӑрмантан илсе килнӗ ӑвӑса пуртӑпа касса тунӑ кӗлеткерен («Антей паттӑр ҫинчен»), старике хӗненӗ хыҫҫӑн хуҫӑлса пӗтнӗ туя татӑкӗсенчен («Туй Тупала», «Туя паттӑр»), Турра хытӑ кӗлтунипе («Лазар Лазарчпа Иван Иванч патша»), виҫӗ ҫул чухӑн-мӗскӗнсене пурлӑхне парса тӑнӑ хыҫҫӑн («Мӑн Ҫӑпата юмаххи»), шывпа вӗретсе ӗҫнӗ вӑрманти курӑкран («Вархонь ҫӗленсемпе ҫапӑҫни»), ҫинӗ пӑрҫаран («Пӑрҫа паттӑр»), лаххана пӑрахнӑ чуста татӑкӗнчен («Чуста паттӑр»), старик ӗнси ҫине тухнӑ ҫӑпанран («Ҫӑпан паттӑр») т. ыт. те.

В других текстах чудесное происхождение связано с употреблением предметов, символизирующих плодородие, в частности дерева, растения. В «Сказке об Антее-батыре» в ребенка-богатыря превращается фигурка, вырезанная из осинового полена, а в текстах «Туй Тубала», «Туя-батыр» — фигурка из куска посоха, сломавшегося от ударов, нанесенных старику. Заварив лесную траву, получает чудодейственный напиток для зачатия героиня сказки «О сражении Вархоня со змеями», употребление в пищу гороха явилось способом зачатия и рождения нового батыра в другой сказке («Пырзя-батыр»). Слепленная из теста кукла вдруг обращается в богатыря («Яшкалых-батыр», «Чуста-батыр»). Встречаются сюжеты о богатырях, вымоленных у Бога («Лазар Лазарч и царь Иван Иванч») или дарованных за милосердные поступки («Сказка о Большом Лапте»).

Чӑваш паттӑр юмахӗсен тӗнчи // Н.Г. ИЛЬИНА. Паттӑр юмахӗсем. Пӗрремӗш кӗнеке. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издвтельстви, 2019. — 384 с. — 6-25 с.

Ку юмахсем 301 А сюжетрисен йышӗнчех, шутсӑрах уйрӑлса тӑмаҫҫӗ: ҫулпа пынӑ чух паттӑр урӑх паттӑрсене (Ту паттӑр, Йывӑҫ паттӑр, хӗвел ывӑлӗ Хӗветке, упа ывӑлӗ Утаман, Ҫил паттӑр т. ыт. те) тӗл пулать те малалла вӗсемпе пӗрле каять.

Данные сказки особо не отличаются от сказок с сюжетом 301 (3-я группа): по дороге батыр встречает других батыров (Ту-батыр, Йывысьбатыр, сын солнца Хветке, сын медведя Удаман, Силь-батыр и др. ), и они вместе продолжают путь.

Чӑваш паттӑр юмахӗсен тӗнчи // Н.Г. ИЛЬИНА. Паттӑр юмахӗсем. Пӗрремӗш кӗнеке. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издвтельстви, 2019. — 384 с. — 6-25 с.

Чике старик хур сухал (ытти тӗрӗк халӑхӗсен юмахӗсенче: иргаил, гифрит, ифрит т. ыт. те) сӑнарӗ вырӑс юмахӗсенчи «мужичок с ноготок, борода с локоток» текен героя ҫывӑх илтӗнет.

Образ Чиге-старика (Чике старик хур сухал, букв.: «старик в локоть, а борода в два локтя»; в сказках других тюркских народов: иргаил, гифрит, ифрит и др. ) близок в русских сказках к герою «мужичок с ноготок, а борода с локоток».

Чӑваш паттӑр юмахӗсен тӗнчи // Н.Г. ИЛЬИНА. Паттӑр юмахӗсем. Пӗрремӗш кӗнеке. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издвтельстви, 2019. — 384 с. — 6-25 с.

Кунашкал тӗслӗхсем темӗн чухлех илсе пама пулать («Каҫ Иванӗ, Ҫур ҫӗр Иванӗ, Ирхи Иван», «Яшкалӑх паттӑр» т. ыт. те).

Ивана змей один раз ударил, и Иван пошатнулся. Змея Иван один раз ударил — так и уничтожил. […] Иван таким образом уничтожил троих змеев и взял с собой трех девушек ([«Вечерний Иван, Полуночный Иван, Утренний Иван»]).

Чӑваш паттӑр юмахӗсен тӗнчи // Н.Г. ИЛЬИНА. Паттӑр юмахӗсем. Пӗрремӗш кӗнеке. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издвтельстви, 2019. — 384 с. — 6-25 с.