Шырав
Шырав ĕçĕ:
1747 ҫулта унӑн отрячӗ ҫапӑҫӑва выляса янӑ, вӑл тарма хӑтланнӑ, анчах чукчасем ӑна хӑваласа ҫитсе вӗлернӗ.В 1747 году его отряд потерпел поражение, он пытался бежать, однако его догнали и убили чукчи.
Анадырь историйӗ // Аҫтахар Плотников. https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0% ... 0%B9%D3%97
1729 ҫулта Чукотка халӑхӗсене ясак тӳллеттерес тесе черетлӗ хут хӑтланса пӑхнӑ, ҫак тӗллевпе Афанасий Шестаков ертсе пыракан ҫӗнӗ ҫар экспедицине йӗркеленӗ, ҫапах та ӑна чукчасем ҫӗмӗрсе тӑкнӑ.
Анадырь историйӗ // Аҫтахар Плотников. https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0% ... 0%B9%D3%97
Чукчасем майӗпен Раҫҫей витӗмне лекнӗ тӑрӑхран пӑрахса кайса ытти халӑхсене хӗссе пынӑ, тӗслӗхрен: коряксене, юкагирсене, керексене, лешӗсем вара Раҫҫей патшалӑхӗнче хӳтлӗх шыранӑ.
Анадырь историйӗ // Аҫтахар Плотников. https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0% ... 0%B9%D3%97
XVII–XVIII ӗмӗрсен вӗҫӗнче Чукоткӑра йӑхсем хушшинчи вӑрҫӑсен тапхӑрӗ пулса иртнӗ, уйрӑмах коряксемпе чукчасем хушшинчи хирӗҫӳсем час-часах сиксе тухкаланӑ.
Анадырь историйӗ // Аҫтахар Плотников. https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0% ... 0%B9%D3%97
Вырӑс ҫулҫӳревҫисем, Азин ҫурҫӗр-хӗвелтухӑҫ пайне ҫитсен, Чукотка халӑхӗсем хуҫалӑхпа йӑла йӗрки тӗлӗшпе икӗ ушкӑна пайланнине асӑрханӑ: куҫса ҫӳресе пӑлан ӗрчетекенсем (эвенсем, коряксем, чукчасем, юкагирсем) тата тинӗсри тискер кайӑксем тытаса пӗр вырӑнта пурӑнакансем (керексем, эскимоссем, чукчасем).
Анадырь историйӗ // Аҫтахар Плотников. https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0% ... 0%B9%D3%97
Тундрӑра ҫак халӑхсем пурӑнаҫҫӗ: ненецсем, саамсем (лопарьсем), луораветлансем (чукчасем), вырӑссем.В тундре живут следующие народы: ненцы, саами (лопари), луораветланы (чукчи), русские.
Тундрӑри халӑх // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.
Ҫав вӑхӑтра хӑш-пӗр вак халӑхсем 1959 ҫулхи перепиҫ вӑхӑтӗнче тӑван чӗлхе вырӑнне харпӑр хӑй чӗлхине ҫакӑн чухлӗ кӑтартнӑ: агулсем 99,5%, рутулсем 99,9%, цахурсем 99%, тавасарансем 99,2% (кусем пурте Дагестанра пурӑнаҫҫӗ), белуджисем (Туркменире) 94,9%, ненецсем 85,7%, чукчасем 93,9%, коряксем 90,5%, нанайсем 8б,3%, эскимоссем 84%.
Чӑваш чӗлхи аталанӑвӗн хӑш-пӗр ыйтӑвӗсем // И. А. АНДРЕЕВ. «Тӑван Атӑл». — 1963, 6№ — 88–92 с.
Акӑ вӗсен хӑш-пӗрисен ячӗсем: эвенксем (ӗлӗк вӗсене тунгуссем тенӗ), нивхсем (ӗлӗк гиляксем тенӗ), удэгесем, ороксем, нанайсем, ульчсем, ительменсем, эвенсем, чукчасем, ненецсем, коряксем т. ыт. те.
«Ӑҫта эс, тинӗс» калав историйӗ // Хӗветӗр Уяр. https://chuvash.org/blogs/comments/6056.html
Хӗр ҫав сехетрех вилчӗ, анчах унӑн сӑмахӗсем Аляскӑри тинӗс хӗрринче пурӑнакан эскимоссемпе чукчасем хушшине часах сарӑлчӗҫ.
Хура хӗвел // Тани Юн. Шундик Н.Е. Инҫетри ҫурҫӗрте: повесть. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1960. — 340 с.
Чирлӗ эскимоссемпе чукчасем вӗсене сиввӗн йышӑнаҫҫӗ, ылхана-ылхана ӑсатаҫҫӗ.Больные эскимосы и чукчи встречали их угрюмо и провожали проклятиями.
Хура хӗвел // Тани Юн. Шундик Н.Е. Инҫетри ҫурҫӗрте: повесть. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1960. — 340 с.
Эсир пӗлме тивӗҫ, пӗтӗмӗшпе илсен унта… — типшӗм те тымарлӑ аллине пӗр тӗлсӗр таҫталла сулса илчӗ вӑл, — чукчасем пурӑнаҫҫӗ.
Хура хӗвел // Тани Юн. Шундик Н.Е. Инҫетри ҫурҫӗрте: повесть. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1960. — 340 с.
Тата акӑ мӗн кирлӗ пулать, тархасшӑн, каласа парсамӑр мана: чукчасем миҫен пурӑнаҫҫӗ ку ялта?А потом, сообщите мне, пожалуйста: сколько в этом поселке проживает чукчей?
Хура хӗвел // Тани Юн. Шундик Н.Е. Инҫетри ҫурҫӗрте: повесть. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1960. — 340 с.
— Леш енче, Аляскӑра, эскимоссемпе чукчасем, индеецсем мистер Кэмбин ҫурчӗ пек ҫурта пурӑнма куҫнине тӗлӗкре те курмаҫҫӗ.
Чочой пулӑшрӗ // Тани Юн. Шундик Н.Е. Инҫетри ҫурҫӗрте: повесть. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1960. — 340 с.
Чукчасем хушшинче Чочой хӑйне шурӑ ҫуртра нумайччен тытса усранӑ икӗ ҫынна та асӑрхарӗ.Среди чукчей Чочой заметил и тех двух людей, которые долго держали его в белом доме.
Факелсем инҫетре // Тани Юн. Шундик Н.Е. Инҫетри ҫурҫӗрте: повесть. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1960. — 340 с.
Эскимоссемпе чукчасем журнал пӑхма тытӑнчӗҫ.
Гоомо таврӑнчӗ // Тани Юн. Шундик Н.Е. Инҫетри ҫурҫӗрте: повесть. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1960. — 340 с.
Гоомона итлеме пухӑннӑ эскимоссемпе чукчасем ним шарламасӑр чӗлӗмӗсене паклаттарса лараҫҫӗ, сайра хутра вара хӑйсем ӑнлансах илейменнине тепӗр хут ыйтса пӗлеҫҫӗ.
Гоомо таврӑнчӗ // Тани Юн. Шундик Н.Е. Инҫетри ҫурҫӗрте: повесть. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1960. — 340 с.
Шурӑ балахонсен тискер ташшине пӑхса тӑракан эскимоссемпе чукчасем пӑшӑлтатни илтӗнет.Слышались сдержанные голоса эскимосов и чукчей, наблюдавших дикую пляску белых балахонов.
Шурӑ Балахонсен ушкӑнӗ // Тани Юн. Шундик Н.Е. Инҫетри ҫурҫӗрте: повесть. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1960. — 340 с.
Эскимоссемпе чукчасем, пулас ӗҫ ҫинчен пӗлнӗскерсем, американецсем ҫӗре чавса лартнӑ пысӑк хӗрес еннелле пӑхаҫҫӗ, мӗн те пулин ан пултӑр тесе, хӑйсен винчестерӗсене авӑрлаҫҫӗ.
Шурӑ Балахонсен ушкӑнӗ // Тани Юн. Шундик Н.Е. Инҫетри ҫурҫӗрте: повесть. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1960. — 340 с.
Анчах ҫав кун эскимоссемпе чукчасем хӑрушла чӗрчунсем ҫинчен калаҫмарӗҫ.Но в этот день никто из эскимосов и чукчей о страшных чудовищах не говорил.
Тӗлӗнмелле американец // Тани Юн. Шундик Н.Е. Инҫетри ҫурҫӗрте: повесть. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1960. — 340 с.
Эскимоссемпе чукчасем ун ҫине чӑн та ӑнланмасӑр пӑха-пӑха илеҫҫӗ, ку хыпар пире хамӑра та калама ҫук тӗлӗнтерет, тесе хуравлаҫҫӗ.
Ачасен паттӑрла ӗҫӗ // Тани Юн. Шундик Н.Е. Инҫетри ҫурҫӗрте: повесть. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1960. — 340 с.
- 1
- 2