Чӑваш чӗлхи корпусӗ

Ӑна вӑл пуринчен малтан Южный Крест ятлӑ полюсран инҫе те мар ромб евӗрлӗ вырнаҫнӑ ҫӑлтӑра кӑтартрӗ, вӗсенчен пӗрисем пысӑкрах, теприсем пӗчӗкрех курӑнаҫҫӗ; унтан вӑл Кентавр ҫӑлтӑрӗсене кӑтартрӗ, вӗсем хушшинче ҫӗртен пуринчен те ҫывӑх ҫӑлтӑрӗ, Альфа текенскерӗ, чӑлтӑртатать, вӑл пиртен мӗн пурӗ те… вӑтӑр икӗ пин миллиард километрта анчах; юлашкинчен, Магеллан таврашӗнчи тӗтрене сӑнарӗҫ, вӗсенчен чи пӗчӗкки те уйӑхӑн куҫа курӑнакан диаметрӗнчен вуникӗ хут пысӑкрах вырӑн йышӑнать; чи юлашкинчен, пӗлӗтри «хура шӑтӑк» ҫине пӑхрӗҫ, унта пӗр ҫӑлтӑр та ҫук темелле.

В частности, он показал ему Южный Крест, созвездие из четырёх светил первой и второй величины, ромбообразно расположенных невдалеке от полюса; созвездие Кентавра, в котором сверкает самая близкая к земле звезда — Альфа, отстоящая от нас всего-навсего… в тридцати двух тысячах миллиардов километров; туманности Магеллана, из которых меньшая занимает в двенадцать раз больше пространства, чем видимый диаметр луны; наконец «чёрную дыру» на небе, где как будто совершенно нет звёзд.

Ҫирӗм пиллӗкмӗш сыпӑк // Иван Митта. Жюль Верн. Грант капитан ачисем: роман. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 36 с. — 500 с.

Сержӑн ҫӑлтӑрсем пулман, — ҫакна ӑна эпир ҫеҫ пӗлетпӗр: анчах Серж хӑйне ҫав тери хисеплӗ тыткаланӑ пирки Петровна Сержӑн ҫӑлтӑрӗсене курмасӑр тӑма пултарайман, Петровна ун ҫӑлтӑр ҫук тесе шухӑшлама та пултарайман, — ҫавӑнпа вӑл ҫӑлтӑрсене курнӑ та; эпӗ сире шӳт туса каламастӑп: курнӑ.

Это мы знаем, что на Серже звезд не было; но у Сержа был такой вид, что с точки зрения Петровны нельзя было не увидать на нем двух звезд, — она и увидела их; не шутя я вам говорю: увидела.

II // Николай Сандров, Владимир Садай. Чернышевский, Николай Гаврилович. Мӗн тумалла?: роман; вырӑсларан Николай Сандров, Владимир Садай куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1957. — 495 с.

Ачасем кӗмӗл пек ҫӑлтӑрсен ушкӑнӗ ҫине вӑрахчен пӑхса тӑчӗҫ, хушӑран вӗсем, ҫӑлтӑрсен ҫулне ҫухатса, Алтӑр ҫӑлтӑр ҫине пӑхрӗҫ, унтан каллех шырама пуҫларӗҫ.

Ребята долго блуждали в серебристом лабиринте созвездий, сбивались с пути, возвращались к Большой Медведице и вновь отправлялись в поиски.

12-мӗш сыпӑк // Валентин Урташ. Алексей Мусатов. Стожар. Валентин Урташ куҫарнӑ. Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1951

40. Вара пӗлӗтсем — мӑн пӗлӗтсем, вӑйлӑ та хаяр пӗлӗтсем — ҫӗкленӗҫ, ҫӗрпе ун ҫинче пурӑнакансене хӑратса тӑма ҫӑлтӑр та ҫӗкленӗ; ҫав пӗлӗтсем пур ҫӗре те, ҫӳллӗ те тӳпем вырӑнсене, ҫӑлтӑрсен тӑвӑлне 41. тата вутпа пӑр, вӗҫекен хӗҫсем тата хирсене, ҫӑлсене тултармашкӑн шутсӑр нумай шыв тӑкса ярӗҫ; 42. ӗнтӗ хулапа унӑн хӳмине, тусемпе сӑртсене, вӑрманти йывӑҫсене, улӑхри курӑка, вӗсен тыррине шыва путарӗҫ; 43. ҫав шыв пӗр чарӑнмасӑр Вавилона ҫитӗ те ӑна аркатса тӑкӗ; 44. пуҫтарӑнӗҫ те Вавилон патне — ҫавӑрса илӗҫ; ун ҫине ҫӑлтӑрпа хаярлӑх тӑкӑнӗ.

40. И поднимутся облака, великие и сильные, полные свирепости, и звезда, чтобы устрашить всю землю и жителей ее; и прольют на всякое место, высокое и возвышенное, страшную звезду, 41. огонь и град, мечи летающие и многие воды, чтобы наполнить все поля и все источники множеством вод. 42. И затопят город, и стены, и горы, и холмы, и дерева в лесах, и траву в лугах, и хлебные растения их; 43. и пройдут безостановочно до Вавилона и сокрушат его; 44. соберутся к нему и окружат его; прольют звезду и ярость на него.

3 Езд 15 // Библи. Раҫҫей Библи пӗрлӗхӗ. Библи. — Санкт-Петербург.:2009. 1567 с.

Пысӑк ҫӑлтӑрсем кӑваккӑн-шуррӑн-саррӑн йӑлтӑртатаҫҫӗ; Сириус ятлӑ ҫӑлтӑр хӗлхемӗсем куҫ хӑрпӑххи евӗрлӗ; тӳпе варринче вара пысӑк ҫӑлтӑрсем, пӗчӗккисем тата хӑйӑр пекех вӗттисем, вӗсем пурте пӗрле сиввӗн йӑлтӑртатакан ҫӑра тӗтре пек курӑнаҫҫӗ, тӗлӗнмелле тикӗс мар ярӑм пулнӑ та, ҫав ярӑм урам урлӑ кӗпер евӗрлех иртсе каять, — ҫак кӗпере Хуркайӑк ҫулӗ, теҫҫӗ.

Большие звезды переливаются голубыми, белыми, золотыми огнями; у звезды Сириус лучи как реснички; а посреди неба звезды мелкие и крупные, и звездный песок — все сбито вместе в морозно-сверкающий плотный туман, в причудливо-неровную полосу, переброшенную через улицу, как мост, — этот мост называется: Млечный Путь.

Пӗлӗт ҫинчи тата ҫӗр ҫинчи явленисем // Василий Игнатьев. Панова В. Ф. Серёжа: повесть; Василий Игнатьев куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1960. — 116 с.

Ала ҫӑлтӑр, Кӗвенте ҫӑлтӑр, Шурӑмпуҫ ҫӑлтӑрӗ, Ҫурҫӗр ҫӑлтӑрӗ — эх, ҫулҫӳреве тухса кайрӑмӑр та хамӑр ҫӗр чӑмӑрӗ ҫинче, хӑма витнӗ пӗр пӗчӗк нӳхреп тӑрринче, выртни ҫинчен те мантӑмӑр.

Созвездия Решето, Коромысло, Утренняя звезда, Полярная звезда — мы отправились в путешествие по небу и даже забыли, что находимся на земле, лежим на крытой досками крыше маленького погреба.

Сӑвап // Марина Карягина. Карягина М.Ф. Ылтӑн панулми: калавсем/ М. Карягина. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке изд-ви, 2011. — 105–116 с.

Петровна Сержӑнне икӗ ҫӑлтӑр мӗнле курма пултарнӑ-ши, ку вӑл шалт тӗлӗнмелле япала; Сержӑн ҫӑлтӑрсем пулман-ҫке-ха, пулнӑ пулсан та, Серж вӗсене Жюли ӗҫӗпе ҫӳренӗ чухне килте хӑварнӑ пулӗччӗ; анчах Петровна вӗсене чӑннипех курнине, вӑл йӑнӑшманнине, мухтанманнине, ҫакна ӑна Петровна мар, ҫакна ӑна эпӗ хам шантарса калатӑп: Петровна ҫӑлтӑрсене курнӑ.

Каким образом Петровна видела звезды на Серже, который еще и не имел их, да если б и имел, то, вероятно, не носил бы при поездках на службе Жюли, это вещь изумительная; но что действительно она видела их, что не ошиблась и не хвастала, это не она свидетельствует, это я за нее также ручаюсь: она видела их.

II // Николай Сандров, Владимир Садай. Чернышевский, Николай Гаврилович. Мӗн тумалла?: роман; вырӑсларан Николай Сандров, Владимир Садай куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1957. — 495 с.

Пӗлетсем сирӗлчӗҫ, тӗксӗм-кӑвак тӳпере ҫӑлтӑрсем ҫуттӑн йӑлтӑртатма тытӑнчӗҫ, тинӗсӗн кӑпӑш ҫийӗнче те пулӑҫ киммисем ҫинчи пӗчӗк вут куҫӗсемпе ҫӑлтӑр мелкисем йӑлтӑртатни курӑнчӗ.

Облака рассеялись, на темно-синем небе ярко засверкали звезды, на бархатной поверхности моря тоже мелькали огоньки рыбачьих лодок и отраженных звезд.

Коновалов // Александр Алга. Максим Горький. Сочиненисем. Чӑваш АССР государство издательстви, 1953. — 70–118 стр.

Калӑпӑр ак Ала ҫӑлтӑр пек е Ҫурҫӗр ҫӑлтӑрӗ пек.

Как вот Большая Медведица или звезда Полярная.

39-мӗш сыпӑк // Валентин Урташ. Алексей Мусатов. Стожар. Валентин Урташ куҫарнӑ. Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1951

Ҫӑлтӑрлӑ тӳпене пӑхатӑн та ҫӗр ҫинчи илем ӑҫтан, мӗнрен килнине ӑнланма пуҫлатӑн: акӑ Ала ҫӑлтӑр, акӑ Малая, лере, ав, Тельца, Геркулес, Дракон, Козерог ятлӑ ҫӑлтӑрсен ушкӑнӗсем.

А вглядишься в звездное небо и начнешь понимать, из чего вся эта красота складывается: вот Большая Медведица, вот Малая, там созвездие Тельца, Геркулеса, Дракона, Козерога.

39-мӗш сыпӑк // Валентин Урташ. Алексей Мусатов. Стожар. Валентин Урташ куҫарнӑ. Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1951

Пӑхӑр, ҫав ҫӑлтӑр Кассиопея, акӑ, акӑ, ҫапла тӑрас пулать, ман пӳрне вӗҫҫӗн пӑхӑр… — Ҫӑлтӑр йӑвашшӑн, алла вӗреннӗ кайӑк пек, унӑн пӳрни ҫине пырса ларчӗ.

Видите, вот это звезда Кассиопея, вот, вот, станьте так и смотрите на мой палец… — И звезда послушно, как ручная птица, садится ему на палец.

6 сыпӑк // Митта Ваҫлейӗ. Лев Кассиль. Аслӑ хирӗҫтӑру. Митта Ваҫлейӗ куҫарнӑ. Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1950

20. Эсӗ Манӑн сылтӑм аллӑмра курнӑ ҫичӗ ҫӑлтӑрпа ҫичӗ ылтӑн ҫутаткӑҫ акӑ мӗне пӗлтереҫҫӗ: ҫичӗ ҫӑлтӑр — ҫичӗ Чиркӗвӗн ангелӗсем пулаҫҫӗ; эсӗ курнӑ ҫичӗ ҫутаткӑҫ — ҫичӗ Чиркӳ пулать.

20. Тайна семи звезд, которые ты видел в деснице Моей, и семи золотых светильников есть сия: семь звезд суть Ангелы семи церквей; а семь светильников, которые ты видел, суть семь церквей.

Ӳлӗм 1 // Библи. Раҫҫей Библи пӗрлӗхӗ. Библи. — Санкт-Петербург.:2009. 1567 с.

32. Ҫӑлтӑр ушкӑнӗсене хӑй вӑхӑтӗнче илсе тухайӑн-и, Ас ҫӑлтӑра ачи-пӑчипе пӗрле ертсе ҫӳрейӗн-и?

32. Можешь ли выводить созвездия в свое время и вести Ас с ее детьми?

Иов 38 // Библи. Раҫҫей Библи пӗрлӗхӗ. Библи. — Санкт-Петербург.:2009. 1567 с.

2008 ҫулта телескоп ҫамрӑк ҫӑлтӑрсене тата та нумайрах тупнӑ, пурте йышӑннӑ ҫӑлтӑр ҫуралассин моделӗпе килӗшӳллӗ, вӗсем унта ун чухлӗ пулмалла пулман.

В 2008 году телескоп обнаружил ещё больше молодых звёзд, которые, согласно общепринятой модели звездообразования, не должны там быть в таком количестве.

Messier 83 // Аҫтахар Плотников. https://cv.wikipedia.org/wiki/Messier_83

— Ҫӗр варринче эсӗ тӳпенелле пӑхса ҫӑлтӑр тинӗсне чӑмӑн, мӗншӗн тесен эсӗ ҫав ҫӑлтӑрсенчен пӗрин ҫинче эпӗ пуррине пӗлӗн, манӑн кулӑ янӑравӗ те сан пата ҫитӗ.

— Ты посмотришь ночью на небо, а ведь там будет такая звезда, где я живу, где я смеюсь, —

XXVI // Юрий Артемьев. Сент-Экзюпери Антуан де. Пӗчӗкҫеҫ принц: аллегориллӗ повесть-юмах. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издательстви, 2017. — 64 с.

Енчен те эсӗ тӳпери пӗр-пӗр ҫӑлтӑр ҫинче ҫитӗнекен чечеке юрататӑн пулсан, лӑпкӑ каҫ ҫӑлтӑрсен картине сӑнаса киленесси саншӑн пысӑк телей.

Если любишь цветок, что растет где-то на далекой звезде, хорошо ночью глядеть в небо.

XXVI // Юрий Артемьев. Сент-Экзюпери Антуан де. Пӗчӗкҫеҫ принц: аллегориллӗ повесть-юмах. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издательстви, 2017. — 64 с.

Сирӗн хӗрачан ҫӑлтӑрӗ пек ҫутӑ ҫӑлтӑр кӑвак тӳпере урӑх ҫук.

Куҫарса пулӑш

II // Никифор Мранька. Мранька Н.Ф. Ӗмӗр сакки сарлака. Роман. 1-мӗш том. Виҫҫӗмӗш кӑларӑм. Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издательстви, 1989. — 592 с.

Шурӑ ҫӑлтӑр хура ҫӑлтӑра сӳнтерет, харсӑр юн вӗрет, арӑслан гиенӑна вӗлерет!

Белая звезда гасит черную звезду, храбрая кровь кипит, лев умерщвляет гиену!

XI. Вӗлерме хӑтланни // Алексей Леонтьев. Грин А.С. Суйласа илнисем. Тӑваттӑмӗш том. — Шупашкар, 2012. — 428 с. — 165–317 с.

Ытти ҫӑлтӑрсем малтанхи пекех ҫутатаҫҫӗ, тепӗр виҫ-тӑватӑ ҫултан пӗлӗт тӳпинчен тата ик-виҫ пӗчӗк ҫӑлтӑр курӑнми пулать.

Остальные звезды будут сиять по-прежнему, через три—четыре года исчезнут с небосвода еще две-три незначительные звездочки.

Ҫӑлтӑрлӑ тӳпе ӳкерчӗкӗ // Лина Агеносова. Волков А.Л. Ҫӗрпе пӗлӗт: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1961. — 188 с.

Калӑпӑр, пӗр-пӗр ҫӑлтӑр ушкӑнӗн темиҫе ҫутӑ ҫӑлтӑр тата нумай пӗчӗк ҫӑлтӑрсем пур тейӗпӗр.

Положим, в каком-то созвездии имеется несколько ярких и много более мелких звезд.

Ҫӑлтӑрлӑ тӳпе ӳкерчӗкӗ // Лина Агеносова. Волков А.Л. Ҫӗрпе пӗлӗт: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1961. — 188 с.