Чӑваш чӗлхи корпусӗ

Пысӑк юханшывсен хӗррисенче, чӑтлӑх вырӑнсенче хир сыснисемпе тигрсем тӗл пулаҫҫӗ.

По берегам больших рек, где имеются густые заросли, встречаются кабаны и тигры.

Пушӑ хирсенчи ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Айлӑмрах вырӑнсенче тӑварлӑ тухӑҫсӑр тӑпрасем тӗл пулаҫҫӗ.

В пониженных местах встречаются малоплодородные солончаковые почвы.

Пушӑ хирсенчи ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Ҫав вырӑнсенче пулӑ пит нумай.

В этих местах имеются громадные рыбные богатства.

Пулӑ промыслисем // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Социализмлӑ хуҫалӑхӑн строителӗсем ҫине тӑрсах тӑрӑшса ӗҫленипе ҫӗр айӗнче усӑллӑ япаласем тупнӑ вырӑнсенче пушӑ ҫеҫенхир чӗрӗлсе кайрӗ.

Оживились пустынные степи там, где благодаря упорному труду строителей социалистического хозяйства вскрылись земные недра их.

Ҫӗр айӗнчи усӑллӑ япаласемпе промышленность // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Хӗлле пурӑнакан вырӑнсенче вӗсем пурӑнмалли ҫуртсене тислӗкпе хутӑштарса ҫӑрнӑ тӑмран тунӑ.

На зимних стоянках устраивали жилища из глины с примесью навоза.

Типӗ ҫеҫенхирсенче пурӑнакан халӑх // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Тӗрлӗ вырӑнсенче домнӑсем ялкӑшма тытӑннӑ.

Запылали в разных местах домны.

Ӗлӗкхипе хальхи Донбасс // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Ытла та уяр тӑракан вырӑнсенче хире шӑвараҫҫӗ — каналсем чаваҫҫӗ те ҫывӑхри юханшывсенчен е шыв тӑракан вырӑнсенчен ҫав каналсене шыв кӗртсе яраҫҫӗ.

В особенно засушливых районах проводят орошение — устраивают каналы и пускают в эти каналы воду из ближайших рек и других водоемов.

Уяр ҫанталӑкпа кӗрешесси // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Ку вырӑнсенче ҫеҫенхирсен ҫӗр ҫийӗ ҫӳллӗрех.

В этих местах поверхность степей повышается.

Хура тӑпраллӑ ҫеҫенхирти ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Вӑрмансем юлнӑ вырӑнсенче тайгара пурӑнакан тискер кайӑксемпе вӗҫен кайӑксемех пурӑнаҫҫӗ.

В тех местах, где леса сохранились, в них живут те же лесные звери и птицы, что и в тайге.

Хутӑш вӑрмансен зонинчи ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Нумаях та пулмасть «вӑрман хуҫи» — ҫӑмламас упа ҫеҫ ҫӳренӗ вырӑнсенче пысӑк ялсем, хуласем ӳссе лараҫҫӗ.

И там, где еще недавно бродил мохнатый «хозяин лесов» — медведь, расположены большие селения и города.

Сталин ячӗпе тӑракан Шурӑ тинӗс — Балтика каналӗ // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Нумай вырӑнсенче кайӑкҫӑсен колхозӗсем тӑваҫҫӗ.

Созданы во многих местах охотничьи колхозы.

Кайӑк тир хуҫалӑхӗ // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Ӗлӗк пӗр чун татӑкӗ те пулман вырӑнсенче халӗ вӑрман ӗҫлекенсем валли магазинлӑ, шкуллӑ, больницӑллӑ ялсем ӳсе-ӳсе лараҫҫӗ.

Там, где раньше не было ни души, вырастают целые поселки для лесорубов с магазинами, школой, больницей.

Вӑрман хуҫалӑхӗ // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Европӑри тайгара хӑш тӗлте карелсем, финсем тата комисем пурӑннине шыраса тупӑр тата Азири тайгара хӑш тӗлте якутсем, эвенксем пурӑннине, тайгара хӑш вырӑнсенче вырӑссем пурӑннине тупӑр.

в каких местах европейской тайги живут карелы и коми, в каких местах азиатской тайги живут якуты и эвенки, в каких местах тайги живут русские.

Тайгара пурӑнакан халӑх // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Европӑри тайгара хырсемпе чӑрӑшсем ӳсеҫҫӗ, сайра-хутра хурӑнсем, ӑвӑссем те тӗл пулкалаҫҫӗ, Азири тайгара, климат хаяртарах вырӑнсенче, урӑх йышши йывӑҫсем ӳсеҫҫӗ: кедрсем, лиственницӑсем, пихтӑсем.

Европейская тайга состоит из сосен и елей. Изредка попадаются березы и осины. В азиатской тайге, где климат более суров, растут другие деревья: кедры, лиственницы, пихты.

Тайгари ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Нумай вырӑнсенче тайга тискер, утса тухмалла мар.

Большую часть представляет собой дикую, непроходимую тайгу.

3. Тайга зони. // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Хальхи вӑхӑтра тундрӑра урӑх вырӑнсенче те нумай ҫӗрте строительство сарӑлса пырать.

В настоящее время строительство развертывается и во многих других местах тундры.

Тундрӑри ҫӗр айӗнчи усӑллӑ япаласене тӗпчесе пӗлесси тата вӗсене кӑларасси // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Темиҫе ҫул ӗлӗкрех ҫак вырӑнсенче пушӑ вырӑн ҫеҫ пулнӑ, ҫын та пулман.

Пустынно и безлюдно было здесь несколько лет назад.

Тундрӑри ҫӗр айӗнчи усӑллӑ япаласене тӗпчесе пӗлесси тата вӗсене кӑларасси // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Куҫса ҫӳрекен халӑхсем хӗл каҫнӑ вырӑнсенче тундрӑра культура тӗлӗшпе пысӑк ӗҫ туса тӑраҫҫӗ.

Большая культурная работа проводится с кочевниками в тех местах, где они зимуют.

Тундрӑри культурӑллӑ ӗҫ // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Сивӗ ҫилсем тивмен хӳтӗ вырӑнсенче ҫеҫ йӑмӑх чечеклӗ курӑксем ӳсеҫҫӗ.

Только в местах, защищенных от холодных ветров, растут травы с яркими цветами.

Тундрӑри ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Лутра вырӑнсенче мӑксем ӳсеҫҫӗ, ҫӳллӗрех ҫӗрте — лишайниксем.

В пониженных местах растут мхи, на более возвышенных — лишайники.

Тундрӑри ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.